Pil beu? Deze anticonceptiepil zonder hormonen is nu in de testfase:

Steeds meer vrouwen keren de klassieke anticonceptiepil de rug toe, vooral vanwege de hormonen en bijwerkingen. Nieuwe hormoonvrije alternatieven blijken veelbelovend.

Ruim zestig jaar na de introductie van de anticonceptiepil wordt er nu een nieuwe variant onderzocht: mifepriston. Deze stof kennen we nu vooral als onderdeel van de abortuspil, maar in een lagere dosering blijkt ze ook geschikt als anticonceptiemiddel.

De anticonceptiepil verliest al jaren terrein. Steeds meer vrouwen kiezen ervoor om ermee te stoppen, vanwege de hormonen die erin zitten. De klassieke pil bevat twee daarvan: progestageen en oestrogeen. In varianten zoals de minipil zit alleen progestageen, maar ook dat is voor veel gebruikers reden genoeg om af te haken.

Uit onderzoek van EenVandaag blijkt dat vier op de tien jonge vrouwen in de afgelopen drie jaar zijn gestopt met een (vaak hormonale) vorm van anticonceptie. Ook online klinkt die onvrede luid door. Op TikTok delen vrouwen hun negatieve ervaringen door bijwerkingen van de pil (zoals stemmingswisselingen, misselijkheid en hoofdpijn), vaak gevolgd door verhalen over de opluchting en het positieve gevoel dat kwam na het stoppen. Vrouwen blijken steeds vaker voor natuurlijke anticonceptie te kiezen: zonder hormonen dus, maar niet altijd even veilig.

Ook gynaecoloog en coördinator bij Woman and More Gunilla Kleiverda ziet die trend terug in de praktijk, vertelt ze in De Nieuws BV. 'Uit onderzoek is bekend dat 750.000 vrouwen ontevreden zijn over hun huidige anticonceptie. Dus er is een grote behoefte aan een ander middel.’ De online gesprekken spelen daarin zeker een rol, zegt ze, ‘maar vrouwen hebben daadwerkelijk bijwerkingen. Dat is ook uit onderzoek bekend’.

Een alternatief, een anticonceptiepil zónder de klassieke hormonen, lijkt nu eindelijk in zicht. Ruim zestig jaar na de introductie van de oorspronkelijke pil wordt er gewerkt aan een nieuwe variant, gebaseerd op de stof mifepreston. In tegenstelling tot de huidige pil bevat deze geen oestrogeen of progestageen. De stof mifepreston is een van de middelen in de abortuspil. Maar in een lage dosering kan het dus ook als anticonceptiemiddel worden toegepast. Het onderzoek naar deze pil is net van start gegaan, en de onderzoekers zijn op zoek naar vrouwen die willen meedoen aan de testfase.

Helemaal hormoonvrij is de nieuwe pil niet; het gaat om een zogenoemd anti-hormoon. Arts-onderzoeker Nanke Cui legt uit: 'Deze pil werkt eigenlijk tegen progesteron. En progesteron is weer het zwangerschapshormoon. Dat zorgt ervoor dat de baarmoeder daarvoor bereid wordt en dat die voortgezet kan worden. Omdat het (mifepreston, red.) dus die werking blokkeert, voorkomt het ook zwangerschap.'

Ten eerste: minder bijwerkingen. De eerste onderzoeksresultaten van de nieuwe variant blijken hoopgevend. Uit een buitenlands onderzoek blijkt dat 95% van de vrouwen géén bijwerkingen ervaart. ‘De enige bijwerking die er is, is minder bloedverlies', aldus Kleiverda, 'en minder pijn bij de menstruatie. Dat is iets wat vrouwen ook heel erg op prijs stellen’.

Een ander verschil met de normale pil: in plaats van dagelijks slikken, hoeft deze pil slechts één keer per week ingenomen te worden. De verwachting is dat vijftig milligram van het middel per week een veilig en goed werkend voorbehoedsmiddel is met weinig bijwerkingen. Ook vrouwen die nu worden afgeraden om hormonale anticonceptie te gebruiken – zoals mensen met een verhoogd risico op trombose of borstkanker – zouden deze pil wél veilig kunnen slikken.

Kleiverda ziet het onderzoek naar deze nieuwe vorm van anticonceptie als een belangrijke doorbraak. ‘Dit is echt iets waarmee vrouwen veel meer controle krijgen over hun eigen vruchtbaarheid. Je kunt het niet alleen gebruiken als wekelijkse anticonceptie, maar het werkt ook heel goed als morning-afterpil. Dat biedt meerdere gebruiksmogelijkheden en geeft vrouwen meer regie en autonomie.’

Ja, er wordt momenteel door Nederlandse (veelal vrouwelijke) wetenschappers getest met een ander hormoonvrij alternatief: een soort sluis in je eileider. Het is letterlijk wat de naam zegt: een sluis die in je eileider wordt geplaatst. Deze vorm van anticonceptie lijkt vooralsnog alleen maar voordelen te hebben: het is pijnvrij, hormoonvrij en omkeerbaar. 'Ideale anticonceptie – in mijn idee – was het feit dat een spermacel en een eicel elkaar nooit ontmoeten – dat er een deurtje tussen zit.

Met die simpele gedachte is het begonnen. En dat deurtje moet je ook kunnen openzetten', vertelt industrieel ontwerper Peter de Graaf bij De Nieuws BV. Het is een simpel, maar effectief idee. 'Het zit aan het begin van de eileider', legt klinisch onderzoeker Leonie van de Kamer uit. 'De bevruchting vindt aan het einde van de eileider plaats, maar we zorgen dus dat ze elkaar daar al niet kunnen ontmoeten.' Deze vorm van anticonceptie is snel ongedaan te maken. 'Zodra je hem weer open zet is ook de weg weer open en kan de bevruchting gewoon weer plaatsvinden.'

Het buisje wordt poliklinisch geplaatst, je hoeft er dus niet voor onder narcose. Tijdens het plaatsen wordt gebruikgemaakt van een hele kleine camera, van 1 millimeter in breedte. Ook het tunneltje zelf is klein, zo'n 1,6 millimeter. Een stuk kleiner dan bijvoorbeeld een spiraal, van circa 3 tot 4 millimeter. Het plaatsen zou daarom ook minder pijnlijk moeten zijn. Wanneer een vrouw wel zwanger wil worden, kan met eenzelfde kleine ingreep het klepje weer opengezet worden.