Een waslijst aan keurmerken: waar moet je op letten?

Wat gezond, duurzaam of eerlijk is, staat met keurmerken aangegeven op producten. Waar moet je nou eigenlijk op letten?

Beter Leven, Fairtrade, Rainforest Alliance en Europees Biologisch zijn een paar van de keurmerken die je kunt vinden op producten in de supermarkt. Bedrijven spelen hier handig op in en plaatsen keurmerkachtige beelden op producten. Het gevolg: een hele waslijst aan keurmerken op producten in de supermarkt. Waar moet je op letten bij al die verschillende keurmerken?

'Sommige keurmerken zeggen eigenlijk niks'
Om de 'jungle aan keurmerken' inzichtelijker en overzichtelijker te maken voor consumenten, heeft Milieu Centraal sinds 2012 de Keurmerkenwijzer. Het onafhankelijke kenniscentrum geeft voorlichting in hoe mensen zelf op een praktische manier kleine stappen kunnen zetten om duurzamer te leven. 

Niet alle keurmerken zijn gecontroleerd. Sommige zijn bedacht door merken en op de verpakkingen gezet, terwijl het eigenlijk niks zegt. Paulien van der Geest van Milieu Centraal geeft in Vroeg! een voorbeeld. 'Als je voor het ei-schap staat zie je allerlei eieren. Blije Kip Eieren is een marketingverhaal. De ene is met één Beter Leven-ster en de ander met drie. Daar zit wel een groot verschil in. Niet zozeer in de smaak van het ei, maar wel in hoe de kippen leven’, vertelt ze.

Wat zijn de eisen voor keurmerken?
Daarom is het handig om te weten wat een goed keurmerk is en wat dat keurmerk zegt over milieu, dierenwelzijn en/of sociale aspecten rondom mensen en werk. ‘Wat is nou goed? Wat is nou een echt keurmerk en wat is een marketingplaatje? Is het gecontroleerd? Dat soort vragen proberen we bij Milieu Centraal te beantwoorden en in kaart te brengen op het gebied van milieu, dierenwelzijn en mensenrechten’, legt Van der Geest uit.

‘Elke drie jaar kijken onze onderzoekers naar de criteria van de keurmerken en ze proberen daar de belangrijkste uit te halen. Soms hebben keurmerken wel tweehonderd eisen.’ Sommige keurmerken zetten zich voor dezelfde of soortgelijke zaken in. In dat geval kijken de onderzoekers naar hoe ambitieus de eisen zijn en wat er al goed gaat', vertelt Van der Geest.

Koplopers onder de keurmerken krijgen van Milieu Centraal het label Topkeurmerk. Deze hebben ambitieuzere eisen voor milieu, dierenwelzijn en/of mens en werk dan de gangbare praktijk, zijn transparant en de controle is betrouwbaar. Daar tegenover zijn er ook ‘flopkeurmerken’. Van der Geest: ‘Dat zijn mooie plaatjes, maar ze zijn niet gecontroleerd. Je kunt ook niet zeggen dat iets een ‘slecht product’ is, want in Nederland – en het grootste gedeelte van Europa – zijn er wettelijke normen die bijna alles vast hebben gelegd. Als een product niet zoveel doet met betrekking tot bijvoorbeeld duurzaamheid, voldoet het wel aan de wetgeving.’

Sinds 2022 bestaat ook het 'topkeurmerk klimaat'. ‘Rainforest Alliance is bijvoorbeeld een van onze topkeurmerken. De topkeurmerken voor voeding kan je bijna op twee handen tellen. Als je die weet, helpt dat je door de bomen het bos weer te zien’, stelt Van der Geest.

Voor ieder wat wils
‘Het zou mooi zijn als iemand één keurmerk kan maken. Uit onderzoek blijkt dat zeven op de tien mensen één keurmerk zouden willen zien. Maar niet alle keurmerken doen hetzelfde en niet alle mensen vinden hetzelfde belangrijk. De een wil weten of iets biologisch is en de ander wil weten of een dier een fijn leven heeft gehad. Biologisch doet het bijvoorbeeld heel goed, maar toch zijn mensen minder bereid dat te kopen omdat het toch iets meer geld kost’, vertelt Van der Geest. Supermarkten streven ook naar een meer duurzaam assortiment. ‘Zij hebben bijvoorbeeld gezegd dat hun streven is om het chocolade-schap duurzaam te krijgen met meer Fairtrade en Rainforest Alliance. Door stap voor stap en per productgroep in te zetten, worden supermarkten duurzamer.’

'Je blijft keuze houden als consument'
‘De overheid kan duurzaamheid en eerlijke producten wel stimuleren, maar niet vastleggen in de wet', vervolgt Van der Geest. 'Je blijft keuze houden als consument. Producten die echt eerlijk zijn en niet veel schade aan het milieu toebrengen zijn iets duurder. Je hoort tegenwoordig steeds meer over true price – de eerlijke prijs die we voor producten zouden moeten betalen. Producten zouden dus eigenlijk allemaal een paar dubbeltjes duurder moeten zijn.’

Op welke keurmerken kan je letten?
Milieu Centraal adviseert om in de Keurmerkenwijzer te zoeken naar de topkeurmerken van voeding en non-food. 'Als je landbouwproducten koopt, let dan op of er het EU Biologisch-keurmerk of het opkomende merk On the way to PlanetProof op vermeld staat. Bij vis kijk je naar ASE (voor kweekvis) en MSC (voor wilde vis). Bij tropische producten zoals koffie, thee en cacao zijn Fairtrade en Rainforest Alliance van belang. Voor vleesproducten moet je kijken naar het Beter Leven-keurmerk van de dierenbescherming.’