Leren voor (eind)examens of tentamens? Met deze tips leer je wél effectief:

Doe je dit jaar (eind)examen? Of ben je keihard aan het leren voor je tentamens? Op deze manier doe je dat effectief (en onthoud je de stof écht):

Stampen: je kent het wel. De avond voor de toets nog snel je boeken induiken, zoveel mogelijk informatie in je hoofd proppen en hopen dat je het de volgende dag nog weet. Maar juist als je op deze manier leert, is de kans op een blackout groter, legt dr. Gino Camp, bijzonder hoogleraar Effectief Leren, uit in Alledaagse Vragen. Waarom is dat? En welke manieren werken dan wél?

Dat heeft alles te maken met de zogenoemde ‘vergeetcurve’, legt Camp uit: ‘Informatie wordt eigenlijk vanzelf weer vergeten als je er niets mee doet.’ Die vergeetcurve zit je dus zodanig in de weg dat stampen weinig zin heeft. Volgens psycholoog Hermann Ebbinghaus, die dit fenomeen als eerste onderzocht, vergeten we 50% van wat we leren binnen een uur, en 75% binnen een dag. Herhaal je de stof alleen vlak voor de toets – de avond van tevoren dus – dan ‘weten we dat dat minder goed werkt dan gespreid herhalen’, aldus Camp.

Informatie komt eerst binnen in je kortetermijngeheugen. Van daaruit moet het naar je langetermijngeheugen, en het moet er later ook weer makkelijk uit gehaald kunnen worden. Dat lukt beter als je de nieuwe kennis koppelt aan iets wat je al weet. Je brein werkt als een soort systeem, aldus Camp, en hoe slimmer je dat systeem gebruikt, hoe beter je leert.

Volgens leerexpert Larissa Kapnissakis leert zo’n 90% van de leerlingen inefficiënt. ‘We hangen vaak boven de boeken en proberen de stof in ons geheugen te prenten. Maar het gaat er niet alleen om dat je het erin stopt. Je moet vooral leren hoe je het eruit krijgt.’ Dat doe je volgens haar door 'actief te leren'. Maar hoe doe je dat?

Met het drieluik kennen, begrijpen en toepassen leer je volgens Kapnissakis veel effectiever. Dat doe je bijvoorbeeld door te oefenen op toetsniveau. Neem het vak geschiedenis. Lees je in je boek over de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog? Dan helpt het niet om alleen maar de tekst onder het tussenkopje te lezen. Zet dat kopje om in andere relevante vragen: Wie waren erbij betrokken? Wat gebeurde er precies? Wanneer begon het?

Ook bij bronvragen kun je een handige drieslag gebruiken. Je leert dan als het ware denken als een examenmaker:

1. Zeg wat je ziet of leest: bijvoorbeeld: 'Ik zie dat dit land groter wordt afgebeeld dan dat land.'
2. Koppel dat aan wat je geleerd hebt: 'Ik weet dat land A in deze periode veel grondgebied veroverde.'
3. Trek een conclusie: 'Ik concludeer dat land A een dominante rol speelde in dit conflict.'

Met deze leermethodes oefen je op toetsniveau en dwing je jezelf om de informatie actief op te halen. Je maakt de leerstof meer eigen, waardoor je het beter begrijpt en het sneller onthoudt. Door dit proces regelmatig te herhalen wordt de kans op vergeten aanzienlijk kleiner.

Naast de manier waarop je leert, zijn er ook een paar simpele, maar effectieve dingen die je kunnen helpen om geconcentreerd te blijven:

• Stop met multitasken. Word je tijdens het leren gestoord door een appje of melding? Dan duurt het gemiddeld 23 minuten voordat je weer volledig gefocust bent. Leg je telefoon dus echt even weg.

• Drink genoeg water. Al bij één tot twee procent uitdroging kunnen je hersenen minder goed functioneren. Hydratatie helpt je concentratie: vul dat glas dus nog maar een keer bij.

• Eet een banaan. Bananen bevatten dopamine, wat je concentratievermogen verbetert. Ze helpen ook tegen zenuwen voor je toets.

• Gebruik geur. Studeren met een specifieke geur (zoals citroen, lavendel of rozemarijn) en die geur ook tijdens je examen ruiken, helpt je om kennis sneller terug te halen. Je brein koppelt geur aan herinnering. Neem dus een geurzakje mee en leg deze op je bureau tijdens het leren en op je tafel in die stinkende gymzaal tijdens het examen.

Jan van Poppel, presentator bij NPO Klassiek: 'Ik studeerde altijd erg last-minute. Op mijn middelbare school loodste Ludovico Einaudi mij bijvoorbeeld door die taaie laatste uurtjes. Hits als Una Mattina, Divenire of I Giorni kende ik volledig uit m’n hoofd. Zo kwam ik in een flow en kon ik me stukken beter concentreren.'

Jan heeft daarom een playlist voor je gemaakt met de fijnste studeermuziek. 'Luister hier de podcast en een flinke berg aan studeermuziek!'