Er verdrinken nog steeds mensen in de Middellandse Zee. Waarom horen we dat niet?

Dit jaar zijn er al meer dan 1113 mensen tijdens een vluchtpoging verdronken in de Middellandse Zee. Dit is volgens hulporganisatie Cordaid te wijten aan het stopzetten van search & rescue-missies door de EU.

We kennen allemaal dat wereldschokkende beeld van het aangespoelde kindje. Het amper drie jaar oude jongetje spoelt in 2016 aan op het strand in Bodrum. De foto die van het lijfje wordt gemaakt staat vanaf dat moment symbool voor de vluchtelingencrisis en zij die omkomen tijdens hun reis naar het Westen.

Maar dit beeld is geen verleden tijd. Dit gebeurt, vijf jaar later, nog steeds. En wellicht zelfs vaker dan voorheen. Voor de kust van Libië verdrinken begin deze week nog 57 mensen. Zij brengen het totale aantal in de Middellandse Zee verdronken mensen dit jaar op 1113. In zeven maanden, 1113 mensen.

Vluchtpoging
‘Er spoelen mensen aan. Met handen en met voeten. Met ogen en met oren. Met krampen en met jeuk op hun gezicht.’ Deze door Kiki Schippers op muziek gezette tekst is iedere week te horen op Radio 1, vlak voor De Nieuws BV de laatste ontwikkelingen in Dossier Lesbos met ons deelt. Daar staan ze iedere week stil bij de situatie van vluchtelingen op de Griekse eilanden. Maar niet alleen de Griekse eilanden, ook de vluchtpogingen vanuit andere landen naar het Westen. Vluchtpogingen die steeds vaker mis lijken te gaan.

Niet zeewaardig
Missing Migrants heeft de twijfelachtige eer om de stand bij te houden. In totaal zijn er in 2021 wereldwijd 2023 mensen tijdens hun vlucht overleden, meer dan de helft daarvan in de Middellandse Zee. ‘Dat is grotendeels voor de kust van Libië’, aldus Bob van Dillen van hulporganisatie Cordaid in De Nieuws BV. ‘Migranten nemen daar bootjes, vaak rubberbootjes. Bootjes die niet zeewaardig zijn, die niet bestand zijn tegen golven van vijf meter.’

Niet gered
De slechte kwaliteit en veiligheidsrisico’s van de vlucht zijn al langer bekend. Maar sinds enkele tijd zijn de search & rescue-missies door de EU stopgezet. Daarom neemt het aantal doden in de Middellandse Zee relatief toe, volgens Van Dillen. ‘Er stappen minder mensen op een bootje, maar de bootjes zijn minder zeewaardig en de vluchtelingen worden niet gered als er een noodsignaal wordt uitgegeven. Dus meer vluchtelingen verdrinken uiteindelijk.’

Stopgezet
Die search & rescue-missies werden vroeger door de Europese Unie uitgevoerd. ‘Zij hadden boten in dienst om bij een noodsignaal mensen op te pikken en deze vervolgens te redden en naar Malta, Italië of andere Europese plekken te brengen. Dat is stopgezet. In plaats daarvan financiert de EU – en voornamelijk ook de overheid van Italië – de kustwacht van Libië. Om in de kustwateren van Libië de bootjes al vroegtijdig te onderscheppen, de mensen aan boord te nemen en vervolgens terug te brengen naar Libië, waar ze vaak in detentiekampen gevangen worden gehouden’, legt Van Dillen uit.

Detentie in Libië
Dit jaar zijn dat er al dan 31.500 mensen, die zijn onderschept door de Noord-Afrikaanse autoriteiten. Ongeveer de helft van hen is teruggestuurd naar Libië. En dat is zorgwekkend volgens de Internationale Organisatie voor Migratie. Vaak krijgen deze migranten te maken met willekeurige detentie, afpersing, verdwijningen en marteling.

Uit de Zembla-uitzending ‘Handel in vluchtelingen’ blijkt dat migranten in Libië inderdaad in levensgevaarlijke situaties belanden. Ze zijn een makkelijke prooi voor smokkelaars. Ze worden uitgebuit, mishandeld, ontvoerd en hun families afgeperst.

Internationale wateren
Hoewel er dus een vervangende missie is ingesteld, is dit volgens Van Dillen niet effectief. ‘Op het moment dat die bootjes de kustwateren uit zijn – dus in internationale wateren – is er geen capaciteit vanuit Europa om die mensen te redden. Dan ben je overgeleverd aan een toevallig passerend vrachtschip dat bereid is om die mensen aan boord te nemen of de enkele ngo-schepen die nog wel actief zijn. Maar dat is veel te weinig om die mensen te redden.’

Legale & veilige vluchtroutes
Er moet iets veranderen, volgens Van Dillen. De search & rescue-missies moeten worden uitgebreid. ‘Het kan niet zo zijn dat we mensen maar aan hun lot overlaten en dus laten verdrinken’, aldus Van Dillen. Daarnaast moeten er legale en bovendien veilige vluchtroutes worden geboden. Een alternatief voor deze praktijken. ‘Een deel van de mensen op die bootjes heeft gewoon recht op asiel. Dat zijn vluchtelingen en zij moeten een asielaanvraag kunnen doen in Europa, die uiteraard goed beoordeeld wordt. Deze vluchtelingen moeten niet zulke grote risico’s hoeven lopen omdat er geen alternatieven zijn’, besluit Van Dillen.

Om aandacht te verschaffen voor dit probleem is er afgelopen jaar een monument onthuld. Het monument voor de omgekomen vluchteling staat in Den Haag tussen het Nederlands Parlement en het Koninklijk Paleis.