Hoezo subsidieert de overheid de fossiele industrie?!

Vanuit de Nederlandse overheid gaat er per dag 48 miljoen euro naar fossiele bedrijven gaat. Hoe zit dat?

Afgelopen zaterdag vroegen klimaatactivisten van Extinction Rebellion aandacht voor klimaatverandering door de A12 in Den Haag te bezetten. De actie op de snelweg had als doel een stop op subsidies voor fossiele brandstoffen af te dwingen. Want: Nederland geeft direct en indirect overheidssteun voor fossiele energie. Hoeveel dat precies is, is al ruim twintig jaar onderwerp van discussie.

Fossiele voordelen
Het stimuleren van het gebruik van fossiele brandstoffen kost volgens het ministerie van Economische Zaken en Klimaat 4,5 miljard euro per jaar. Het gaat daarbij om directe subsidies, maar ook om belastingvrijstellingen en prijsondersteuning. Die fossiele voordelen gaan vooral naar de luchtvaart, de zware industrie, energiecentrales en de landbouw. Volgens economisch onderzoeker Alman Metten (oud-Europarlementariër voor de PvdA) ligt dat bedrag echter veel hoger. Namelijk op 17,3 miljard euro per jaar. Daar komt de 48 miljoen euro per dag vandaan die Prins noemde.

De subsidies zijn voor een groot deel gebaseerd op de Europese energierichtlijn (2003/96) waarin de belastingen voor energieproducten en elektriciteit zijn vastgelegd. Zo zijn er bijvoorbeeld vrijstellingen van accijnzen op kerosine voor vliegtuigen en belastingvrijstellingen voor elektriciteitsopwekking voor kolencentrales. Klimaatverandering stond toen nog niet hoog op de agenda. ‘Hoe meer energie wordt verbruikt, hoe minder de bedrijven hoeven te betalen’, zei Metten tegen de NOS. ‘Het is natuurlijk een absurde situatie dat naarmate je meer gas verbruikt en dus meer vervuilt, je minder belasting hoeft te betalen.’

Fiscale prikkels
Het ministerie kwam met het bedrag van 4,5 miljard euro in een Kamerbrief van 14 september 2020, met daarin een tabel waarop af te lezen is hoe dit bedrag is berekend. Maar: in die tabel zijn niet alle gemiste overheidsinkomsten ingevuld, ook al worden ze wel benoemd. Die categorieën zijn volgens Metten majeur en betrouwbaar in te vullen met publiekelijk beschikbare gegevens.

Metten gebruikte voor zijn berekening vooral gegevens van het CBS. Zo schatte hij het totale voordeel van de kortingen voor energie voor de grootverbruikers – raffinaderijen, de basischemie en de ijzer- en staalindustrie – op ongeveer 4,6 miljard euro. En door al die ‘witte plekken’ in de tabel van het ministerie in te vullen, berekende Metten dat er jaarlijks 17,3 miljard euro aan subsidies vanuit de overheid aan de fossiele industrie gegeven wordt.

Niet nieuw
Al twintig jaar geleden werd er in een onderzoek van de Erasmus Universiteit gesteld dat de subsidies aan fossiele bedrijven schadelijk zijn voor het milieu. Karen Maas van het Impact Centre Erasmus werkte mee aan het onderzoek. Zij zegt dat de subsidies bedacht zijn om de economie te stimuleren – het creëren van meer werkgelegenheid – maar dat zij negatieve milieueffecten hebben. En dat maakt het afbouwen van de fossiele voordelen lastig, volgens minister Jetten van Klimaat en Energie. Tegen de NOS vertelt Jetten: ‘We moeten de verduurzaming enorm versnellen en aanjagen, maar aan de andere kant moeten we ook wel de leveringszekerheid en werkgelegenheid in Nederland in het oog houden. Dus van de ene op de andere dag ermee stoppen is niet altijd verstandig, maar een snelle afbouw zal zeker moeten.’

Klimaatdoelen
Afgesproken klimaatdoelen die zijn vastgelegd in verdragen worden door de fossiele subsidies tegengewerkt. Maar, om de klimaatdoelen te halen moeten afspraken wel nagekomen worden. Metten stelt dat het ‘klimaatbeleid nooit geloofwaardig en effectief kan zijn, zolang grootschalig en vooral fossiel energiegebruik massaal wordt gesubsidieerd’.

Kijk hier het hele gesprek terug in Buitenhof