Floortje Dessing over extreme kou: 'Ik weet nog dat ik na vijf dagen huilend aankwam bij onze eindbestemming'

Floortje Dessing publiceert haar reismemoires: Heimwee moet je koesteren. Eenvoorpublicatie over reizen in ijskoude contreien.

Een uitdaging zijn de activiteiten die we soms in de kou doen, zoals een wak inspringen van een bevroren meer in Finland, of een bijna bevroren beek in Nova Scotia in Canada. Dan moet ik mijn trukendoos opentrekken om zoiets tegennatuurlijks tóch te doen, door bijvoorbeeld eerst een kwartiertje te gaan hardlopen met dikke kleding aan, in een sauna te gaan zitten, of de ­makkelijkste manier: door een stevige slok whisky te nemen voor ik het water in ga.

Echt lastig wordt het pas als je lange periodes buiten moet zijn, zoals de keer in Groenland toen we vijf dagen per slee over het bevroren land trokken. Ik kan me niet herinneren dat het ooit kouder geweest is dan toen.

Ik was gekleed in een driedubbele jas, meerdere broeken en dikke sneeuwlaarzen, maar bij -30 graden Celsius wilde mijn lichaam niet meer op temperatuur komen. Mijn Groenlandse begeleider had nergens last van; hij was gekleed in een jas van zeehondenbont, en een broek gemaakt van een ijsbeer, en stapte elke dag fluitend het ijs op.

Ik weet nog dat ik na vijf dagen huilend aankwam bij onze eindbestemming: een klein dorp met een paar huizen, een pension en een airstrip. Twee uur heb ik in het pension in een gloeiendheet bad gezeten, terwijl de tranen over mijn wangen rolden en nóg had ik het koud: een stil protest van mijn lichaam tegen de dagenlange onmenselijke kou.

Maar met al die ontberingen is het filmen zelf toch altijd weer een bijzondere ervaring, juist door de mensen die je tegenkomt, en de manier waarop die kou ze gevormd heeft tot wie ze zijn.

Want als je geboren wordt in een koud klimaat, ben je echt een ander mens dan wanneer je nooit zulke extreme omstandigheden hebt ervaren. Daar ben ik van overtuigd na al die jaren!

Een mooi voorbeeld daarvan vond ik op het piepkleine eiland Storá Dimún, onderdeel van de Faeröer-eilanden, een archipel in de noordelijke Atlantische Oceaan. Het eiland is alleen te bereiken per helikopter en telt slechts acht bewoners: Eva, die als oudste kind van de familie de schapenboerderij heeft geërfd, haar broer en hun beider gezinnen. Stuk voor stuk mensen met karakteristieke gezichten, sterke lijven, een ijzersterke wil en voor de duvel niet bang. Hun leven bestaat uit schapen scheren, het eiland beheren en kinderen opvoeden.

Ze klauteren zonder problemen de rotsen af op zoek naar een verdwaald schaap, onderhouden warme banden met de mensen op de omliggende eilanden, vieren in de zomer uitbundig het feit dat de zon schijnt en kleden zich in de winter stevig aan en gaan zonder morren de kou in om de weg sneeuwvrij te maken of een hek te repareren. Mensen die tegen een stootje kunnen zeg maar.

Het geheim van die kracht zit hem volgens mij in de manier waarop ze zijn opgegroeid, en de gewoontes die ouders hier hanteren. Een mooi voorbeeld daarvan kreeg ik vlak na aankomst. Toen we net aan onze eerste mok thee zaten in het behaaglijk warme keukentje om op te warmen na de lange reis, bleek het tijd voor het middagdutje van Eva’s baby. Het kind werd onder een wollen deken, voorzien van wollen mutsje, in een ouderwetse wandelwagen gelegd. Vervolgens reed Eva de wagen naar buiten en parkeerde hem zo in het weiland, vlak naast de grazende schapen. En dat terwijl de thermometer op dat moment -10 aangaf en er een snijdende wind stond. Volgens Eva de normaalste zaak van de wereld om de baby zo buiten te zetten voor zijn middagdutje: dat zorgt voor een goede weerstand waar het kindje zijn hele leven profijt van heeft. Iedereen doet dit al eeuwen zo op de Faeröereilanden. En met succes.

Op IJsland heb ik ook vaker gevulde buggy’s buiten in de sneeuw zien staan, voor de deur van een kroeg waarbinnen hun ouders zich aan een haardvuur warmden. Dat waren echt geen ontaarde ouders: het is gewoon gewenning. Buiten slapen is in IJsland een gekoesterde traditie sinds pedagoog David Thorsteinsson in 1926 de voordelen ervan beschreef. Zijn belangrijkste argument: het versterkt het immuunsysteem. Sowieso zijn mensen daar het hele jaar door vaak buiten: in het weekend gaan de meeste IJslanders met de hele familie langlaufen, hiken en zelfs kamperen. Zo groeien kinderen op die tegen een stootje kunnen en dat is iets waar ik heel erg van hou.

Maar ook dichter bij huis zien we steeds vaker hoe gezond het is om baby’s en peuters buiten te laten slapen. In Groningen is het zelfs al meer dan een eeuw een traditie om kinderen in een ‘lutje pot’ te leggen, een soort konijnenhokje waarin ze beschermd zijn tegen wind en regen. Dat klinkt misschien wat vreemd, maar het is wel degelijk heel gezond voor een kind. De frisse lucht is goed voor de weerstand en de kinderen maken extra vitamine D aan. Ook steeds meer kinderdagverblijven in de rest van Nederland beginnen de voordelen van het buiten slapen in te zien.

Ondanks het feit dat ik gewoon in Nederland ben geboren, heb ik wel iets van dit soort ontberingen in mijn opvoeding meegekregen. De liefde voor het kamperen was bij mijn vader namelijk zo groot dat hij het hele jaar met ons op pad ging met een tent en warme slaapzakken. Je kon hem zelfs geen groter plezier doen dan in de ijzige kou te kamperen en dus hadden we regelmatig winterkampen, waarbij we de tent opzetten bij een boer, of ergens op een natuurterrein in het bos, het liefst als er een dik pak sneeuw lag. Tegen de tijd dat de tent stond was je tot op het bot verkleumd maar dan maakte hij snel een kampvuur waar we ons aan konden warmen. En als we ’s avonds onze slaapzakken indoken, lag ik met mijn broer en zusjes dicht bij elkaar om warm te blijven. Dat klinkt misschien wat spartaans en ik herinner me ook dat ik het haatte om midden in de nacht mijn slaapzak open moest ritsen om te gaan plassen, maar achteraf ben ik hem zo dankbaar dat hij ons altijd meenam. Want ik heb er nog vaak profijt van.