Hoe draagt taal bij aan (de bestrijding van) racisme?

Je kunt met taalgebruik zowel afstand als nabijheid tot mensen creëren, vertelt Seada Nourhussen, hoofdredacteur van OneWorld in Vroeg!. Hoe draagt taal bij aan (de bestrijding van) racisme?

Volgens Nourhussen is taalgebruik een manier waarop machtsstructuren worden opgesloten of afgebroken. ‘Je kunt met taalgebruik afstand creëren tot mensen, of er nabijheid mee creëren. Je kunt er helderheid of verwarring mee scheppen. Het is heel belangrijk om je bewust te zijn en niet elke term of elk woord wat in zwang is zomaar over te nemen. Kijk: “Wat vind ik ervan? En klopt dit wel met de werkelijkheid?”’, legt ze uit inVroeg!.

Herkennen
Volgens Nourhussen kun je dat taalgebruik herkennen, maar dan moet je de norm kennen en deze vervolgens bevragen: ‘Dat is natuurlijk wel makkelijker als je zelf niet tot de norm behoort, want dan word je daar bijna toe gedwongen. Maar als je zelf tot de norm behoort, dan ontslaat het je niet van de plicht om ook kritisch naar taal te kijken.’ Dat zou je met woorden als ‘ontwikkelingsland’ en ‘opkomende economieën’ kunnen doen, licht ze toe: ‘Daarmee impliceer je dat er landen zijn die zich nog moeten ontwikkelen naar onze maatstaven. Ze zijn er nog niet. Waar moeten zij zich naartoe ontwikkelen? Moeten ze even vervuilend en kapitalistisch worden als wij?’

Validistisch taalgebruik
Een ander bijvoorbeeld is het gebruik van het woord ‘gek’, legt ze uit: ‘In relatie tot racisme wordt validisme ingezet om racisme te verklaren.’ Noem je iemand die een racistische opmerking maakt bijvoorbeeld een gek, dan verexcuseer je de persoon alsof ie een aandoening heeft. ‘Terwijl: racisme is geen aandoening. Het is een bewust of onbewust proces en daar moeten we ons bewust van zijn.’

In Vroeg! beantwoordt Nourhussen ook de volgende vragen: 

Wat voor rol speelt taalgebruik en woordkeuze in de Nederlandse media en berichtgeving?
‘Enorm natuurlijk. Als we het hebben over de oorlog in Oekraïne hebben we het verschil tussen “echte vluchtelingen” en “gelukzoekers” gehoord. Dat is niet alleen maar een woord dat komt van rechtse partijen, maar ook iets wat al die jaren wortel heeft geschoten in de media. Dat zijn is al een bepaald onderscheid wat je maakt tussen mensen.’

Hoe dragen diverse geluiden in de media bij aan het aanpakken van racisme?
‘Ik vind dat te simplistisch. Er wordt vaak niet een lijn gekozen door een medium, titel of redactie om gewoon anti-racistisch te zijn. Het beste om racisme te bestrijden is om anti-racistisch te zijn. Niet om een paar mensen in te zetten die al het werk moeten doen. Het is ook oneerlijk. Met de diversiteitsindustrie ga je racisme niet oplossen. Dat zijn mensen die heel hard werken om ongedaan te maken wat anderen doen. Dat is niet constructief en niet eerlijk. (...) mensen van kleur, of mensen uit gemarginaliseerde groepen die op redacties lopen zijn daar niet om daar onzin te fixen, die zijn daar om een goede journalist te zijn en hun werk te doen.’ 

Comment luisteraar: ‘Een Europeaan staat dichter bij mij, dan iemand uit Azië of Afrika. Dat geldt voor Aziaten en Afrikanen ook zo en dat heeft niets met racisme te maken.’
‘Dat is niet zo raar. Maar het gaat om de acties die je daaraan verbindt. Het feit dat je onderscheid maakt in de behandeling van mensen, daar gaat het om. Dat je je meer verbonden voelt, is niet zo gek. Ik voel me ook meer verbonden met mensen die op mij lijken of ik zie meer gelijkenissen. Maar dat zou geen gevolgen moeten hebben voor de menselijkheid die mensen tonen. De menselijkheid, de warmte en de barmhartigheid die we de afgelopen weken hebben gezien, die is niet te vergelijken. Verwantschap versus humaan behandelen en ook je gewoon houden aan internationale verdragen. Er is een richtlijn van twintig jaar geleden afgestoft die nog nooit is gebruikt, voor welke crisis dan ook. Die had wel gebruikt kunnen worden, dat zeggen experts ook. Het is niet de eerste keer dat we iets meemaken waarvoor het gerechtvaardigd was geweest om vluchtelingen toegang te geven tot van alles. Dat is nu voor het eerst wel gebeurd. Dat is een vorm van je menselijkheid, je humaniteit inzetten. Dat onderscheid zou niet moeten bestaan. Je kunt je verwant voelen met bepaalde mensen, maar dat het vervolgens gevolgen heeft voor hoe je mensen behandelt, dat vind ik niet terecht.’