Rob kon niet lezen en schrijven: 'Ik probeerde het te leren op school, maar ik kon niet meekomen'

Hoe kan iemand 45 jaar geheimhouden dat hij niet kan lezen en schrijven? Daar weet Rob Weijers uit Groesbeek alles van. Rob is een van de personen die te zien is in de serie Typisch Groesbeek. Tot hij op zijn 45e het plaatselijke ROC binnenstapte, wist alleen zijn vrouw dat hij zeer laaggeletterd was.

Rob, jij kon tot vijftien jaar geleden niet lezen en schrijven. Hoe kan dat? Heb je het niet geleerd op school?  
Ik probeerde om het te leren op school, maar ik kon niet meekomen. Daarom zat ik het liefst achter in een hoekje. Als mij toch gevraagd werd om wat voor te lezen, werd ik uitgelachen. Ik vluchtte uit het raam het bos in. Daar bleef ik zitten tot ik de klok vier uur hoorde slaan, en dan ging ik naar huis. Ik heb het grootste gedeelte van mijn schooltijd alleen in de bossen doorgebracht.

Vroeg de leraar dan niet waar je was?
Heel af en toe vroeg de meester of mijn ouders niet naar school konden komen. Maar die kwamen nooit. Ik weet eigenlijk niet waarom. Mijn ouders hadden tien kinderen, dus het was druk genoeg.

Heb je als kind wel eens iemand om hulp gevraagd?  
Ja. Toen ik tien jaar oud was, ben ik naar de huisarts gegaan. Ik vroeg hem waarom andere kinderen konden lezen en schrijven en ik niet. De huisarts keek mij vreemd aan en vroeg of mijn ouders wel wisten waar ik was. Hij stuurde me door naar maatschappelijk werk, maar die konden niks voor mij doen. Toen heb ik besloten het verder nooit meer aan iemand te vertellen. Ik merkte dat als mensen niet wisten dat ik niet kon lezen en schrijven, ik gewoon aan alles mee mocht doen.

Je bent op je veertiende zonder diploma van school gegaan om te gaan werken. Wat voor werk deed je?
Mijn eerste baan was aan de lopende band in een eierfabriek. Later ben ik stratenmaker geworden. Dat vond ik heel leuk. Ik werd op een gegeven moment voorman van een klein ploegje. Ik leerde jonge jongens straten. Prachtig was dat. Ik ben uiteindelijk ook uitvoerder geweest. Dat heb ik acht weken volgehouden, daarna ging ik eraan onderdoor – stress. Als ik naar een afspraak moest, zat ik achter het stuur te hyperventileren. Ik had drie extra pakken bij me omdat ik zo zweette omdat ik geen idee had waar ik naartoe reed. Door de stress kreeg ik gezondheidsklachten en ben ik uiteindelijk helemaal afgekeurd.

Was er iemand die wist dat je niet kon lezen en schrijven?
Alleen mijn vrouw Thea wist het. Ik heb haar leren kennen toen ik vijftien jaar oud was. Twee jaar lang heb ik het ook voor haar verborgen weten te houden. Maar zij zag het. En ze was niet boos. ‘Het gaat om wie je bent’, zei ze. Eerst wilde ze me leren lezen en schrijven. Maar dat ging niet. Ze zag wel hoe hard de wereld was en ze zei: ‘Ik ga jou beschermen.’ En dat heeft ze tot aan haar dood vier jaar geleden gedaan.

Vijftien jaar geleden heb je toch de stap gezet om alsnog te leren lezen en schrijven. Waarom?
Mijn vrouw had een ernstig auto-ongeluk gehad. Dus ik voelde mij heel schuldig dat ik haar voor alles nodig had. Het aanvragen van trapliften en een rolstoel bijvoorbeeld. Ik kon nog geen simpel boodschappenlijstje lezen. Ik gooide drie verschillende soorten macaroni in het mandje in de hoop dat het goed was. Ik voelde me zo schuldig. Mijn vrouw had al zoveel pijn en dan ook nog mijn probleem. Toen ben ik naar de huisarts gegaan en uiteindelijk bij het ROC terechtgekomen.  

Kan je nu lezen en schrijven?
Ik heb er nog steeds veel moeite mee. Maar het grote verschil is dat ik nu om hulp durf te vragen. Ook ben ik taalambassadeur, en geef ik lezingen over hoe het is om laaggeletterd te zijn. En ik ga als ‘mysteryguest’ langs instanties als de Rabobank of ziekenhuizen om te kijken of ze toegankelijk genoeg zijn.’

Er zijn 2,5 miljoen mensen in Nederland die moeite hebben met lezen en schrijven. Dat aantal neemt nog steeds niet af. Er is een groeiende groep jongeren die van school komt zonder goed te kunnen lezen. Hoe komt dat?  
Ik weet het honderd procent zeker: het komt door die grote scholen. In een klas van meer dan dertig kinderen zitten er vijf die niet mee kunnen komen. Dat zijn de nieuwe laaggeletterden. Daar moet echt iets aan gedaan worden. Ik zou het zo fijn vinden als kinderen van nu niet meer hoeven mee te maken wat ik heb meegemaakt.  

In totaal zijn er dus 2,5 miljoen mensen, van boven de zestien jaar, in Nederland laaggeletterd. Dat komt neer op bijna één op de zes mensen. Het taalniveau van iemand die laaggeletterd is, is vergelijkbaar met dat van een basisschoolkind in groep 6. ‘Je kan eenvoudige zinnen lezen of schrijven, maar een brief van bijvoorbeeld de GGD over een vaccinatie of een bijsluiter van een medicijn lezen én begrijpen is vaak te ingewikkeld’, legt Kassa-presentator Amber Kortzorg uit. Ook is het gebruik van een computer en smartphone moeilijk. Daardoor ontbreekt vaak de zogenaamde digitale vaardigheid. Denk aan: inloggen met je DigiD of het scannen van een QR-code met je telefoon.