Hoe is het om een klokkenluider te zijn?

Je lekt geheime documenten of deelt geheime informatie met een journalist. Dan word je een klokkenluider genoemd. Vaak is dit niet zonder vervolgen. Hoe is het om een klokkenluider te zijn?

'Ik ben heel erg opgelucht', vertelt Ruben Schilt. Hij deelt in september 2023 geheime documenten over Chemours met Zembla. Er wordt aangifte tegen hem gedaan en er volgt een juridische procedure die 1,5 jaar zou duren. Nu heeft het Openbaar Ministerie (OM) besloten hem niet te vervolgen.

Lekken uit geheime documenten, zoals de notulen van een raadsvergadering – zoals het geval was bij Ruben – is strafbaar. 'Dat wist ik wel, maar als zoiets gebeurt dan ben je daar niet mee bezig. Het was sowieso ook niet de bedoeling dat ik gepakt zou worden, laten we dat ook eerlijk zeggen. Maar ik dacht ook niet dat ik dit heel voorzichtig moest doen, ik vond het gewoon lullig dat het zo werd behandeld.'

Ruben had niet verwacht dat na de openbaring van het nieuws door Zembla er in Dordrecht een heksenjacht op de klokkenluider zou worden geopend. 'Ik lekte het eigenlijk voornamelijk met het idee dat het in het nieuws zou komen. Binnen die raad leek het helemaal geen vleugels te krijgen. Ik dacht dat wanneer het in het nieuws zou komen die raadsleden ook zouden bedenken dat ze het serieus moesten nemen. Maar het ging al heel snel over mij. Al wisten ze toen nog niet dat ik het was.'

Het lijkt Ruben dan verstandig om aan te geven dat hij degene is die de documenten heeft gelekt: 'Om de informatievoorziening niet moeilijker te maken omdat het college de raad niet vertrouwt. Ik zeg dat ik het ben.' Eerst vertelt hij het aan zijn eigen fractie. Even later geeft de burgemeester aan de klokkenluider aan te willen geven bij de politie. 'Dat was wel stressvol. Ik wilde niet dat er een Cluedo-achtige situatie ontstond.' Dus vertelt hij het aan de burgemeester, Wouter Kolff. Het OM besluit Ruben te vervolgen. Om die reden geeft hij zijn plaats in de gemeenteraad op. 'Dat was in samenspraak met de fractie.'

'Aan het begin vond ik het wel grappig. Er was een periode waarin alleen Wouter Kolff en de fractie het wist. Toen was iedereen heel boos en voelde ik me heel stom. Waardoor ik dacht dat alle mensen dit stom zouden vinden, maar toen bleek dat de meeste mensen het ook wel goed vonden. Dat was even leuk, ook heel chaotisch. Daarna kwam ik in zo'n rare limbo terecht: veel wachten tot er iets gebeurt. Onbewust was ik er wel mee bezig. Je weet dat het komt, maar je weet niet wanneer. Je wordt ook een beetje bang voor het Openbaar Ministerie, want: wat kan je nog meer fout doen?' Ruben is blij dat hij die onzekere periode nu af kan sluiten. 'Om er nu zo over te praten is bijna therapeutisch.'

'Ik denk dat het helemaal niet zo heldhaftig is. De meeste mensen hadden best wel dezelfde opvattingen erover. Ik denk dat ik het deed omdat ik er nog niet zo lang in zat. Ik had ook vrienden buiten de raad, dus boeie als ik er niet in zit. Het is niet alsof de andere raadsleden een schikking een goed idee vonden.' Of hij het nog een keer zou doen? 'Nee, ik zou niet nog een keer de wet breken, maar dit kan niet nog een keer gebeuren. Je krijgt niet elke week een schikkingsbod van een multinational. Ik ga ervan uit dat ik dit nooit meer hoef te doen en stel dat het gebeurt, dan gaat het denk ik ook wel anders.'