Hoe verdwijnt een dorp van de landkaart?

Wat gebeurt er met een dorp dat van hogerhand moet verdwijnen? BNNVARA Academy en VARAgids op bezoek in het Vlaamse Doel (nu twaalf inwoners).

'Een Doel zonder toekomst’, staat er met grote rode letters op het midden van een rotonde met drie afslagen – welke precies naar het dorp leidt, is niet duidelijk. Bordjes ontbreken. Waarschijnlijk expres. Ooit was Doel een dorp aan de Schelde waar Antwerpenaren hun weekenden doorbrachten, waar ze flaneerden over de zeedijk, waar ruim 5000 mensen woonden. Inmiddels is het een toeristische attractie van ander formaat. Op YouTube circuleren foto’s en filmpjes van een dorp in verval: dichtgetimmerde huizen volgespoten met graffiti, de meesten overwoekerd door onkruid en klimop. Het woord spookstad valt veelvuldig en in sommige van de filmpjes zijn baldadige Nederlandse tienerjochies te zien die er hun eigen Blair Witch Project proberen te maken.

Ik blijk de goede afslag te hebben genomen. In de verte doemen de twee koeltorens van de centrale op. In het niemandsland van de haven staan tot de hemel opgestapelde containers. Waar ze niet staan is lucht. Blauw, met wolken als reuzenschapen.

Goliath
‘Doel = bewoond’. Een geel bord met zwarte letters markeert de toegangsweg naar het dorp. ‘Respecteer de bewoners’. Vier handen vol wonen er nog. In twintig jaar tijd is het inwonertal gedecimeerd. Al in de jaren 60 werd voor het eerst geopperd dat het dorp op termijn plaats zou moeten maken voor de uitdijende Antwerpse haven. Maar tot de jaren 80 werden er nog huizen gebouwd. Vanaf de jaren 90 ging het snel: de Maatschappij Linkerscheldeoever begon in opdracht van de Vlaamse regering met het aankopen van huizen. Alles in goed overleg, uiteraard. We moeten beslist niet denken dat het hier om onteigeningen ging. In 1998 besloot de overheid dat Doel plaats moest maken voor het Saeftingehedok, voor de opslag van containers. Dat ging niet zonder slag of stoot, want waar een Goliath is, is een David, in de vorm van de actiegroep Doel 2020 waarin bewoners en sympathisanten zitten. Er werden rechtszaken gevoerd, tot driemaal toe veegde de Raad van State, het hoogste gerechtsorgaan van België, de plannen van de Vlaamse regering van tafel. Maar deze zette door. Psychologisch en fysiek: voorzieningen werden minder, de basisschool sloot de deuren, gezinnen trokken weg, huizen werden afgebroken en de huizen die bleven staan, liet ze verkrotten. Afgelopen november liet de Raad van State weten dat de plannen voor het Saeftinghedok worden geschorst en het dorp Doel opnieuw woongebied is. Uitspraak nummer vier.

De auto is geparkeerd. De straten zijn nog leeg. Een man met een fluorescerend hesje van de Maatschappij Linkerscheldeoever loopt rond. Stil is het niet: een raam uit zijn sponning slaat open en dicht, in de verte klinkt de overslag van goederen in een haven die nooit slaapt. En op de dijk, die het dorp van de Schelde scheidt, hoor je de centrale zoemen, containerschepen brommen, de wind suizen.

Ruigoord
Op een van de pleintjes staat een groepje mensen met muziekinstrumenten. En Frank, een kraker uit Amsterdam. ‘Ik heb Ruigoord hierheen gebracht,’ zegt hij, de kunstenaarskolonie vlakbij Amsterdam. De tent is zijn huis, maar die staat er pas sinds gisteren. Ook al woont hij hier sinds 2009, in opdracht van hierboven, wijst hij naar de lucht. ‘Johan zou komen om hem te helpen opzetten, maar ondanks een lang gesprek met over the rainbow is hij er niet. Moest ik die tent alleen opzetten!’ Over the rainbow ? ‘Woodstock, 1969 je weet toch? Zijn lippen zijn gebarsten, er zitten witte puntjes op. Hij vraagt of ik koffie wil en voegt er aan toe dat-ie 1 euro kost. Doe maar, zeg ik. In zijn tent ligt een tweepersoons luchtbed half op een moddergeul. Hij tapt water uit een jerrycan, giet het op het al eerder gebruikte filter en zoekt tussen de vuile vaat naar een kopje dat nog niet is aangekoekt. Frank lijkt niet de aangewezen persoon voor meer informatie.

Inmiddels stroomt het dorp vol. Gezinnen met kinderen gebruiken het als uitstapje op de zondagmiddag. ‘Voorzichtig,’ roepen moeders.
‘Het is hier cool’ roepen de kinderen.

Dit is een ingekort artikel van Clementine van Wijngaarden uit de VARAgids (2016). Het item van BNNVARA Academy is gemaakt in mei 2019 (doe ook mee met de Academy en meld je aan!).

Kijk/lees/luister verder
Een toekomst zonder doel (het hele artikel, VARAgids via Blendle $)