Kan je aangifte doen tegen een agent? | Radio BOOS

Stel je voor: een agent heeft buitensporig geweld tegen je gebruikt tijdens een demonstratie. Kan je dan aangifte doen?

Afgelopen april ontvangt BOOS een e-mail van een demonstrant die aangifte wil doen van aanranding en seksuele intimidatie door een agent. Maar de demonstrant krijgt te horen dat aangifte doen niet mogelijk is. Nadat BOOS een oproep op Instagram zet, komen er al snel tientallen reacties op van mensen – zowel demonstranten als niet-demonstranten - die ooit geprobeerd hebben om aangifte te doen tegen een agent. ‘Daar hebben we wat dossiers van ingezien en mensen over gebeld, en het blijkt dat aangifte doen tegen een agent inderdaad lastig lijkt’, legt redacteur Josephine Mensink van BOOS uit. Maar hoe komt dat eigenlijk?

Als je online aangifte wil doen, begint dat op de website van de politie waar een chatbot je te hulp staat. Zodra je aangeeft dat je aangifte wil doen, wordt dit direct serieus genomen en wordt de chatbot vervangen door een live chat met een medewerker. Maar wanneer je de chatbot direct laat weten dat je aangifte wil doen tegen een agent, gebeurt er iets anders. Dan krijg je het volgende bericht op je scherm te zien: “Het kan gebeuren dat je vindt dat je niet goed bent behandeld door één van onze medewerkers. Omdat we van onze fouten kunnen en willen leren, is er een klachtenregeling.” Een klacht is alleen niet hetzelfde als een aangifte. Een klacht wordt namelijk, in tegenstelling tot een aangifte, intern opgelost.

Ook telefonisch contact blijkt lastig. Onderaan de website is een telefoonnummer te vinden voor als je aangifte wil doen tegen een politiemedewerker. Daar hebben ze bij BOOS zeven keer mee gebeld. ‘Ik dacht dat je altijd aangifte kan doen’, stelt Josephine tijdens één van deze telefoongesprekken. ‘Klopt, maar niet tegen een agent’, krijgt ze als reactie. ‘Als er een noodverordening is mogen zij best veel. En dan kan iedereen wel een aangifte inplannen.’ Bij alle andere telefoongesprekken blijven medewerkers het advies geven om een klacht in te dienen.

‘Iedereen die kennis draagt van een strafbaar feit kan daarvan aangifte doen’, vertelt strafrechtadvocaat Willem Jebbink. ‘De politie is volgens de wet ook verplicht om die aangifte op te nemen. En zo simpel is het.’ Het mag dus niet uitmaken om wie het gaat, je moet altijd aangifte kunnen doen.

BOOS heeft de vraag ook voorgelegd aan het ministerie van Justitie en Veiligheid. ‘Die geven aan dat er inderdaad een interne procedure is: de klachtenprocedure’, legt eindredacteur Marije de Roode van BOOS uit. ‘Maar iemand die meent dat de politie onnodig geweld tegen hen heeft gebruikt, moet ook gewoon aangifte kunnen doen. Het zijn twee dingen die los naast elkaar bestaan. Het is aan de officier van justitie om te besluiten over de behandeling van de aangifte; het is niet aan het interne orgaan van de politie om zelf te beslissen of ze hier eventueel een aangifte van maken.’ Hierop vult Tim Hofman aan: ‘Het lijkt er dus op dat de politie zich niet aan het protocol van het ministerie van Justitie en Veiligheid houdt.’

De staat heeft een geweldsmonopolie, wat betekent dat de staat het alleenrecht heeft om fysiek geweld en dwang te mogen toepassen. Daar zijn strenge regels aan gebonden - des te belangrijker dus dat die gecontroleerd moeten worden. Je hebt daarom gewoon het recht op het doen van aangifte als je vindt dat je mishandeld bent door een agent.

Een video van een pro-Palestina demonstrant gaat viral wanneer er twee politieagenten aan haar deur staan die weten wanneer ze voor het laatst gedemonstreerd heeft en dat ze binnenkort gaat verhuizen. Iedereen in Nederland heeft het recht om te demonstreren. Maar als je constant het gevoel hebt dat je in de gaten wordt gehouden denk je daar wel twee keer over na. Maar mag je als demonstrant in de gaten gehouden worden door de politie?

Demonstreren is nooit een reden om iemand thuis op te zoeken. Maar deze huisbezoeken gebeuren weleens vaker. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat agenten vaker onaangekondigd op de stoep staan bij demonstranten, vertelt Gijs Sanders van De Marker. ‘Dit gaat van mensen op het woonprotest tot de mensen die demonstreren voor het klimaat of Palestina. En het past in een patroon: politie en inlichtingendiensten houden vreedzame demonstranten in de gaten en slaan informatie op. Zo volgde een Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding activisten met nepaccounts op sociale media en vraagt de politie regelmatig gegevens van demonstranten op.’ Amnesty International noemt de manier waarop de politie demonstranten in de gaten houdt zorgelijk, omdat het druk uitoefent op het demonstratierecht.