Moeten we afzien van WK voetbal in Qatar?

De bouwwerkzaamheden in aanloop naar het WK Voetbal 2022 in Qatar zouden ruim 6500 arbeidsmigranten het leven hebben gekost. Moeten we daarom afzien van het WK voetbal in Qatar?

In 2022 vindt het WK voetbal plaats in Qatar. In 2010 werd het toernooi vermoedelijk onder corrupte voorwendselen aan het land toegekend. Sindsdien maakt het land zich klaar voor het WK. Daarvoor moet een omvangrijke infrastructuur worden gebouwd. Denk aan stadions, een nieuwe luchthaven, hotels, openbaar vervoer en zelfs: een hele nieuwe stad. Daarvoor zijn talloze arbeidsmigranten naar Qatar gekomen vanuit landen als India, Pakistan, Nepal, Bangladesh, Sri Lanka, de Filipijnen en Kenia.

12 mensen per dag
Nu blijkt uit cijfers, achterhaald door de Britse krant The Guardian, dat de bouw al meer dan 6500 arbeiders het leven heeft gekost. Dat betekent dat er, sinds de start in 2010, gemiddeld 12 arbeiders per week om het leven zijn gekomen, schrijft Joop. The Guardian baseert de cijfers op een analyse van de overlijdensstatistieken van de ambassades van de landen van herkomst. Volgens de officiële sterftecijfers zouden er bij de bouw echter 37 mensen om het leven zijn gekomen. ‘Volgens deskundigen classificeert het comité zelfs overlijdens die tijdens het werk plaatsvinden, zoals arbeiders die bezwijken, onder de noemer ‘niet-werkgerelateerd’. De meeste doden krijgen de kwalificatie ‘natuurlijke oorzaak’, ook bij overlijden als gevolg van hartkwalen. Nabestaanden krijgen veelal de toedracht niet te horen, noch maken ze kans op compensatie’, aldus Joop. NOS-verslaggever Jeroen Stekelenburg plaatst daar in De Vooravond wel een kanttekening bij. ‘Dit is het aantal migranten dat overleden is sinds het WK in 2010 aan Qatar is toegekend. Dat wil niet zeggen dat ze allemaal daar waren voor het WK voetbal, dat moet heel duidelijk zijn.’ Het aantal arbeidsmigranten dat daadwerkelijk tijdens werk gerelateerd aan het voetbaltoernooi is overleden zou in werkelijkheid dus lager kunnen zijn. Daarentegen is het ook zo dat de sterftecijfers van een aantal landen (bijvoorbeeld de Filipijnen en Egypte) waarvanuit veel arbeidsmigranten naar Qatar komen, niet bekend zijn. ‘Maar laat mij duidelijk zijn: elke is er eentje te veel’, aldus Stekelenburg.

En nu?
De vraag is nu: wat te doen? De Tweede Kamer heeft een motie van de SP aangenomen waarin staat dat de koning en de minister-president niet moeten afreizen naar Qatar voor het WK. Daarnaast moet de minister ook andere landen oproepen om niet te gaan. Maar de rest dan? Bijvoorbeeld de sporters, moeten zij wel afreizen naar Qatar? ‘Ik vind dat je die beslissing bij de goede mensen neer moet leggen’, legt Stekelenburg uit. ‘Je moet het niet in de schoenen schuiven van Frenkie de Jong of Virgil van Dijk, die in de piek van hun carrière een toernooi moeten gaan spelen dat toevallig door een paar corrupte mensen toegewezen is aan Qatar. Als je het doet sla de handen dan in elkaar als grote voetballanden, bestuurders van die grote voetballanden, en wees een kerel en zeg: dit doen we niet.’

Verantwoordelijkheid
Kamerlid Gert-Jan Segers wil in eerste instantie de verantwoordelijkheid voor de keuze hierover bij de KNVB neerleggen. ‘Maar zoek ook het contact met andere voetbalbonden en landen die mensenrechten hoog in het vaandel hebben staan. Maak een vuist.’ Volgens Segers is alleen verontwaardiging niet genoeg en mogen we ons ook niet zomaar neerleggen bij het idee dat het WK in Qatar ‘gewoon’ doorgaat. ‘We hebben nog anderhalf jaar om een statement te maken. En ik zou heel graag willen dat we dat doen.’

Handelscontacten
Zo openlijk als de discussie over de morele verantwoording van een voetbaltoernooi wordt gevoerd, zo heimelijk wordt er gedaan over handelscontacten tussen Nederland en landen als Qatar, volgens Fidan. Stekelenburg sluit zich bij Fidan aan. ‘Nederland staat zeventiende in een landenklassement in handel met Qatar, en dat wordt nooit aangegrepen om zo’n statement te maken.’ Dat ziet ook Segers, maar toch wil hij daar niet direct korte metten mee maken. ‘Ik ben er niet voor om diplomatieke banden met landen die mensenrechten schenden te doorbreken. Dat is namelijk ook het kanaal waarlangs je kunt praten en dat aan de kaak kunt stellen. Maar dit zijn doden die rechtstreeks verband houden met het feest dat je daar gaat vieren.’

Om tafel
Volgens Ruud Bosgraaf van Amnesty International is een boycot helemaal niet de manier. 'Dan loop je de kans dat deze mensen allemaal op straat worden gezet, hun werk kwijtraken, en terug naar huis moeten. Die mensen zijn ooit naar Qatar gekomen in de hoop dat ze een goede baan zouden krijgen, met goede arbeidsomstandigheden en een goed salaris. Maar dat is niet zo. Maar je moet ook niet vergeten dat er in land van herkomst hele families afhankelijk zijn van dat salaris. Er is alleen maar achteruitgang als die mensen weggestuurd zouden worden. Dat lost niks op. Je moet ervoor zorgen dat zij in betere omstandigheden kunnen werken', aldus Bosgraaf in Jan-Willem Start Op!. Wat er wel zou moeten gebeuren is om tafel gaan met zowel de regering van Qatar als de FIFA. 'Daar zijn wij al jaren mee bezig en dat gaat heel moeizaam, dat is absoluut waar. Maar je moet daar in gesprek gaan en zeggen: het moet beter. En Qatar heeft al wel wat verbeteringen aangebracht. En het tweede is de wereldvoetbalbond. Die kan invloed hebben op Qatar en zorgen dat tussen nu en november 2022, als dat toernooi begint, dat de arbeidsomstandigheden van die mensen drastisch verbeteren.'