Online medicijnen bestellen? Dit zijn de risico’s

Online medicijnen bestellen lijkt makkelijk en snel, maar het brengt serieuze risico’s met zich mee. Dit is wat je erover moet weten.

In de derde aflevering van Van de Wereld vertellen nabestaanden het verhaal van Mathias. Hij bestelt online een kalmeringsmiddel om tot rust te komen. Onder invloed van het middel raakt hij tijdens een wandeling gedesoriënteerd, waarna hij onbewust op de snelweg belandt. Daar wordt hij aangereden. Hij overlijdt ter plekke.

Het verhaal van Mathias is helaas niet uniek. Steeds meer mensen bestellen medicijnen of andere middelen via onbetrouwbare websites of sociale media, met alle gevolgen van dien. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) ziet het aantal meldingen over risicovolle online medicijnverkoop snel oplopen.

Tom Zwaan en Brenda Stevens van de afdeling Farmaceutische Producten bij de IGJ zien dagelijks welke risico’s dat met zich meebrengt. Ze leggen uit wat ze online tegenkomen, waar het misgaat en wat jij kunt doen om jezelf te beschermen.

Online kun je tegenwoordig bijna alles bestellen, zo ook een breed scala aan (genees)middelen. ‘Erectiemiddelen, zware pijnstillers, afslankmedicatie, slaap- en kalmeringsmiddelen, concentratieverhogende middelen zoals Ritalin. Die zien we allemaal in groten getale langskomen’, aldus inspecteur Brenda Stevens.

Waar de IGJ zich tot een paar jaar geleden vooral richtte op het opsporen en uit de lucht halen van websites, verschuift het aanbod nu steeds meer naar sociale media. ‘We zien het op Snapchat, TikTok, Instagram, in Facebookgroepen en op online marktplaatsen’, zegt Stevens. ‘Eigenlijk op bijna alle platformen die met de tijd meegaan.’

Vooral jongeren worden daar makkelijk beïnvloed. Volgens Stevens beginnen veel trends op TikTok, waar influencers of willekeurige gebruikers video’s maken over bepaalde middelen. ‘De video’s over bijvoorbeeld afslankinjecties sporen andere jongeren aan om die te gaan kopen – bewust of onbewust.’

Afdelingsmanager Tom Zwaan benadrukt dat deze verschuiving het moeilijker maakt om goed toezicht te houden. ‘Social is minder zichtbaar voor ons, omdat het zich vaak afspeelt in besloten omgevingen. Maar we weten dat het daar wél gebeurt. En dat baart ons zorgen.’

Wie online medicijnen of andere middelen bestelt, weet vaak niet wat er precies in zit. En juist daar schuilt een groot risico. De middelen die online worden verkocht zijn lang niet altijd wat ze lijken. Sommige producten bevatten simpelweg niets – dan zit er bijvoorbeeld water in een injectiespuit – maar in andere gevallen kan het goed misgaan.

‘We hebben een melding gehad van iemand die een afslankinjectie bestelde waar achteraf insuline in bleek te zitten. Diegene raakte in coma’, vertelt Stevens. ‘En er zijn ook gevallen bekend van vervalste oxycodon die fataal afliepen.’

Het risico zit niet alleen in de samenstelling, maar ook in het gebruik. Stevens noemt het voorbeeld van een jonge vrouw die van haar psychiater vijf pillen per week kreeg voorgeschreven. ‘Zij bestelde dezelfde medicatie online in grotere hoeveelheden en slikte in één keer tien pillen. Dat leidde tot een ernstige overdosis.’

Zwaan waarschuwt ook voor het gebruik van erectiemiddelen buiten de zorg om. ‘Jonge mannen die anabolen gebruiken, bestellen ze soms online om hun potentie te verhogen. Die middelen zijn vaak illegaal geproduceerd. Je weet niet wat erin zit, en je mist elke vorm van medische begeleiding.’

Dat een arts of apotheker meekijkt wanneer je een medicijn (voor het eerst) gebruikt, is niet zonder reden. ‘Een arts kijkt of je het middel echt nodig hebt, of je het veilig kunt gebruiken en of het geen gevaarlijke wisselwerking heeft met andere medicijnen’, legt Zwaan uit. Zelfs als je via internet het gewenste middel binnen krijgt, loop je dus nog steeds risico. ‘Je mist de controle die normaal gesproken plaatsvindt.’

Zwaan geeft een voorbeeld: ‘Stel: je gebruikt anticonceptie en je bestelt een kalmeringsmiddel online. Dan is het mogelijk dat die middelen op elkaar reageren, waardoor de werking van je anticonceptie afneemt. Daar denk je zelf misschien niet aan, maar een arts of apotheker wel.’

Dat een website er professioneel uitziet, zegt lang niet alles. Volgens Stevens en Zwaan zijn er meerdere signalen die kunnen wijzen op een onbetrouwbare verkoper. Kortingscodes bijvoorbeeld: die horen simpelweg niet thuis bij medicijnen. En kun je naast iDEAL en creditcard ook met Bitcoin betalen? Dan heb je met een illegale aanbieder te maken.

Ook wordt er misbruik gemaakt van officiële logo’s. ‘Sommige sites plakken gewoon het EU-logo op hun homepage, terwijl ze daar helemaal niet toe gerechtigd zijn’, zegt Stevens. ‘Zo’n logo zegt pas iets als je erop kunt klikken om te zien waar het vandaan komt.’

En laat je niet misleiden door gelikte marketing. ‘Het lijkt misschien betrouwbaar – een foto van een arts in een witte jas, of een influencer met een positieve ervaring – maar het doel is niet om jou goede zorg te verlenen. Ze willen gewoon iets aan je verdienen’, aldus Stevens.

Er zijn manieren om op een legale en veilige manier online medicijnen te bestellen. Maar het blijft lastig, zegt Zwaan: ‘Het is voor veel mensen moeilijk te onderscheiden wat een legitieme site is en wat niet.’

Om zeker te weten of je met een erkende aanbieder te maken hebt, kun je de website aanbiedersmedicijnen.nl raadplegen. Daar staan alle partijen die voldoen aan de Europese wet- en regelgeving.

Sommige websites laten je een vragenlijst invullen, waarna er zogenaamd een arts meekijkt. Ook daar moet je kritisch op zijn. Het BIG-register kan helpen om te controleren of een ‘online arts’ echt bevoegd is. ‘En als het een arts uit het buitenland is, is de afstand zo groot dat het vaak ook geen zuivere koffie is’, zegt Zwaan.

Misschien wel de belangrijkste vuistregel: wordt er een medicijn aangeboden dat je bij je eigen apotheek niet zonder recept krijgt? Dan klopt er iets niet. ‘Er zijn gewoon regels over hoe medicijnen verkocht mogen worden’, benadrukt Stevens. ‘Wordt die stap overgeslagen, dan is dat fout.’

Heb je online iets verdachts gezien of een middel besteld waar je je zorgen over maakt? Dan kun je een (anonieme) melding doen via de website van de inspectie. Iedere melding wordt door de inspectie beoordeeld. Zo veel mogelijk informatie, zoals een URL of screenshot, helpt daarbij.

En misschien nog wel belangrijker: heb je twijfels of vragen over een middel, dan kun je altijd bij je huisarts of apotheker terecht. ‘Ga niet zelf dokteren’, geven Zwaan en Stevens mee.

BNNVARA lanceert de campagne Weet wat je klikt & slikt, om mensen bewust te maken van de risico’s van het gebruik van online bestelde medicijnen. Lees meer en kom erachter wat jij kan doen voor jezelf, of voor een ander.