Extreemrechts: hoe groot is de dreiging in Nederland?

Experts waarschuwen voor jonge mensen die lid zijn van besloten, geradicaliseerde online groepen. Hoe groot is de dreiging van rechts-extremistisch geweld in Nederland?

In maart 2019 loopt de Australiër Brenton Tarrant schietend twee moskeeën in Christchurch binnen. Op Facebook livestreamt hij de aanslagen, waarbij 51 doden vallen. Deze aanslagen spelen wereldwijd een rol in de groei van een nieuwe vorm van rechts-extremisme in online groepen, ook binnen Nederland.

Rechts-extremisten zoeken actief naar kwetsbare jongeren, die vatbaar zijn voor radicalisering en aansporing tot geweld. In online groepen delen zij handleidingen voor wapens, informatie over doelwitten en oproepen tot het plegen van aanslagen.

Online manifesten van aanslagplegers zoals Tarrant worden breed gedeeld als inspiratiebron binnen extreemrechtse groepen. Maar de Nederlandse aanhangers van Tarrant bevinden zich niet alleen in de krochten van het internet. Zij bevinden zich ook in chatgroepen van de JFVD, de jongerenorganisatie van Forum voor Democratie.

Zembla onderzocht hoe rechts-extremisme zich ontwikkelt tot een groeiende dreiging in Nederland. Hiervoor ging de redactie undercover in extreemrechtse chatgroepen op het internet. In de Zembla-video zijn racistische, antisemitische en gewelddadige berichten te zien.

Onder het mom van grappen fantaseren sommige leden over dodelijk geweld tegen moslims en andere minderheden. Zo schrijft ene Bart: ‘Ik zou letterlijk 0% moslims in Nederland willen.' Verder pleit hij voor vrij wapenbezit voor alleen Nederlanders en schrijft hij over een zogenaamd ‘Turkenvraagstuk dat kan worden opgelost met een AR-15’, hetzelfde automatische geweer dat Tarrant gebruikte.

De toenemende dreiging van extreemrechts geweld moet niet onderschat worden, volgens Teun van Dongen van het International Centre for Counter-Terrorism. ‘Ideeën uit het gewelddadige extremisme komen nu ook in een partij als Forum voor Democratie voor. Taboes omtrent geweld worden afgebroken in online groepen en de tolerantie tegenover rechts-extremisme is aan het toenemen.’

‘In Nederland gaat de rechts-extremistische dreiging vooral uit van eenlingen en niet van groepen’, schrijft Ferdinand Grapperhaus, voormalig minister van Justitie en Veiligheid, in 2020. Dit wekt het idee dat er geen netwerk achter zit. Maar dat klopt niet, volgens radicaliseringsdeskundige Danny Oudsen. ‘Deze groepen roepen expliciet op tot het gebruik van geweld. Het zou naïef zijn om te denken dat rechts-extremisme geen dreiging vormt in Nederland’, vertelt hij aan Zembla.

Rechts-extremisme is de grootste dreiging in Europa, na het jihadisme, volgens Gilles de Kerchove, voormalig EU-Coördinator voor terrorismebestrijding. Toch ontbreken rechts-extremistische groeperingen op de EU-terreurlijst.

De EU kan niets doen zonder een verzoek van een van de lidstaten om de extremisten op de lijst te zetten. Het is verstandig als Nederland een verzoek indient in Brussel, vindt De Kerchove. Het is maar de vraag of Nederland dat daadwerkelijk gaat doen, want op de nationale terreurlijst staan ook geen rechts-extremistische personen of groepen.