Schermtijd: heb jij een telefoonverslaving?

Je gaat met je telefoon naar bed en je staat ermee op. Het is een soort digitale suikerverslaving. Maar veel mensen worden er ongelukkig van. Hoe komt dat?

Het is het eerste wat je ziet als je je ogen opendoet in de ochtend: je telefoon. Even het nieuws, je berichtjes en sociale media checken. Het nieuws gaat van kwaad tot erger en je humeur is alweer verpest. Ook ben je ineens een uur verder: je bent slachtoffer geworden van het fenomeen ‘doomscrollen’. En je bent zeker niet de enige die dit ervaart. Maar waarom grijpen we zo vaak naar onze telefoon? En wat zijn de gevolgen? 

Doomscrollen is een reactie die je kunt hebben op grote, negatieve situaties zoals de coronapandemie of de oorlog in Oekraïne. Als je aan het doomscrollen bent, raak je gevangen in een continue cyclus van het lezen van negatief nieuws online. ‘Ik zie vrienden om mij heen om de paar minuten het nieuws volgen’, vertelt Natasja Gibbs in De Nieuws BV. ‘Een vriendin van mij zei laatst toen ze bij me op bezoek was: “Ik sta ermee op en ga ermee naar bed”.’ En de vrienden van Natasja zijn niet de enigen die dat doen.

‘Het is een menselijke neiging om meer nieuws te willen consumeren’, vertelt psycholoog Thijs Launspach in De Nieuws BV. ‘Je hebt namelijk het idee dat hoe meer informatie je hebt, hoe beter je beschermd bent.’ Maar meer nieuws consumeren betekent ook meer negativiteit tegenkomen. ‘Dus dat gevoel van veiligheid, komt eigenlijk nooit.’

‘Sociale media zijn gemaakt om verslavend te zijn’, vertelt journalist Alexander Klöpping in De Wereld Draait Door. En deze mediabedrijven hebben nu nog maar één doel: het nog verslavender maken. Langzaam maar zeker nemen sociale media steeds meer van onze tijd in. ‘Ik merk aan mezelf dat ik het al niet kan laten mijn telefoon te pakken als ik in de rij bij de supermarkt sta.’

Alles wat we op onze telefoon doen, krijgen we een reactie op, legt mediapsycholoog Mischa Coster in Make Holland Great Again uit. ‘Deze reactie wordt in ons brein gezien als een soort beloning. En dat vinden we – op de korte termijn – fijn.’ Hoewel die beloning van onze telefoon ons dus op de korte termijn een goed gevoel geeft, betekent dit vaak dat we ons afsluiten van de wereld om ons heen. ‘Het zou voor ons lange termijn-geluksgevoel goed zijn om meer aandacht te hebben voor de wereld om ons heen, dan voor wat er in die telefoon gebeurt.’

Door onze smartphone worden we steeds uit het hier en nu getrokken, legt filosoof Hans Schnitzler uit in De Wereld Draait Door. Onze telefoon heeft een verslavende werking op ons. Dat heeft ermee te maken dat de meldingen, likes en berichten zorgen voor een dopamine-boost. Onze aandacht wordt verstoord, en hierdoor wordt het steeds moeilijker ons te focussen of aandacht te hebben voor onze gesprekspartner. Ons brein wordt chronisch onrustig van onze telefoon. Volgens sociaal wetenschapper Regina van den Eijnden word je zelfs al uit je concentratie gehaald door alleen maar te denken aan je telefoon, zo vertelt ze in Kassa. ‘Er is vaak al een soort reflex ontstaan. Je ziet hem liggen en dan wil je hem er weer bij pakken. En die reflex wordt op deze manier steeds sterker.’

Kassa concludeerde, op basis van onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit 2018, dat 29 procent van alle 18- tot 25-jarigen zich socialmediaverslaafd vindt. De puberteit is al ingewikkeld genoeg zonder sociale media, aldus psycholoog Thijs Launspach bij Alledaagse Vragen. ‘Een medium zoals Instagram zorgt er bijvoorbeeld voor dat je je eigen leven gaat vergelijken met het leven van andere mensen. Waar je eigenlijk zelf vrijwel altijd negatief uit de bus komt.’

Toch zijn het eindeloos scrollen op je telefoon en vele uren schermtijd niet per se tekenen van verslaving. Maartje Boer van de Universiteit Utrecht onderzocht de verschillen tussen intensief en problematisch socialmediagebruik. ‘Bij problematisch gebruik gaat het om de mate waarin iemand kenmerken van verslaving toont', legt ze uit in De Nieuws BV. Daar vallen onder andere controleverlies, slaapproblemen, depressieve klachten en aandachtsproblemen onder. Ook ervaren jongeren FOMO (Fear of Missing Out) als ze geen social media meer kunnen gebruiken.

• Meldingen uitzetten: Zet je meldingen uit, om afleiding te voorkomen. Zo hoef je ook niet meteen te reageren.
• Verwijder apps: Verwijder (tijdelijk) apps die veel van je aandacht opeisen.
• Schermtijd bijhouden: Houd je schermtijd actief bij met een app.
• Ga naar buiten of lees een boek: Zorg voor een goede afwisseling tussen online en offline zijn.
• Telefoon niet mee de slaapkamer in: Leg je telefoon ’s avonds weg en maak je slaapkamer schermvrij.