Stemmen: wat betekent jouw stem voor de aanpak van energiearmoede?

De gasprijzen zijn de afgelopen maanden gestegen. Voor sommigen betekent dit een keuze tussen een warme douche of een warme maaltijd. Wat doet jouw gemeente daaraan?

Eva Bollen raakt op haar achttiende arbeidsongeschikt; sindsdien zit ze in de bijstand. Dit betekent dat ze – nadat alle vaste lasten zijn afgetrokken – nog een kleine vierhonderd euro in de maand overhoudt. Maar nu de gasprijzen zo enorm stijgen zal dat minder worden. ‘Vanaf januari betaal ik honderdvijftig euro meer', vertelt ze bij Khalid & Sophie. Dat betekent dat ze maximaal nog zo’n tweehonderdvijftig euro in de maand overhoudt. Deze rekening maakt dat Bollen ergens zal moeten besparen om alles te kunnen betalen, maar dat zijn pijnlijke keuzes. ‘Ik denk dat ik maar minder moet gaan eten, of zo. Ik weet het niet. Ik heb nog het geluk dat ik een vrij groot sociaal netwerk heb, ik kan mijn mondje wel roeren. Maar er zijn ook een heleboel mensen die dat niet hebben. Ik vind het heel naar om hulp te vragen, zeker als het om armoede gaat. Maar er zijn ook mensen die dat helemaal niet durven te vragen. Het veroorzaakt heel veel stress en schaamte.’

De situatie van Daniëlle Worms is zo mogelijk nog schrijnender. Ze is chronisch ziek en zit in de bijstand. Per maand houdt ze tweehonderd euro over om van te leven. Met de nieuwe gasprijzen zal haar energierekening met ruim honderd euro oplopen, wat betekent dat bijna al haar geld op zal gaan aan de energierekening.

Koud huis
Simpelweg besparen op kosten is er niet bij, volgens sociaal werker en ervaringsdeskundige Emine Ugur. ‘De dingen waar je enige controle over hebt zijn heel beperkt. Je bepaalt je huur niet zelf en je ziektekostenverzekering ook niet. Voor mij was het enige dat ik wel kon beheersen de verwarming. Ik kon ervoor zorgen dat ik die niet aanzette, en dat heb ik dus ook zeven jaar lang niet gedaan.’ In die zeven jaar was er een situatie dat ze de verwarming wel aanzette: ‘Als er bezoek kwam. Je wil wel dat je gasten het behaaglijk hebben.’ Afgelopen winter heeft Ugur haar verwarming voor het eerst in zeven jaar weer aangezet. ‘Dan merk je het verschil tussen wat het is om in een warm huis of een koud huis te zitten. Op het moment dat je in de armoede zit, leef je in een soort overlevingsmodus. Je staat er niet al te veel bij stil en relativeert het weg: dan trek ik wel een extra trui aan of ga ik eerder naar bed.’

Geen invloed
De grootste slachtoffers van energiearmoede zijn misschien wel de kinderen, omdat het hen overkomt. ‘Mijn moeder deed van alles om alle lasten binnen de perken te houden. Maar als kind heb je daar geen invloed op. Maar je ervaart het wel. Het overkomt je, je zit er middenin. Dat is iets wat schaamte oproept’, vertelt Milouska Meulens. Dat zit hem in op het oog kleine, maar hele specifieke dingen. ‘Mijn moeder zette ons alle vier – ze heeft vier kinderen – alle vier tegelijk onder de douche. Dat is misschien als je kleuter bent gezellig, maar op een gegeven moment is het niet meer zo leuk om te doen. Dus op een gegeven moment wil je dat niet meer als puber, maar dan kreeg mijn moeder daar weer stress van omdat wij veel te lang onder de douche stonden.’

'Het zit in je DNA'
Die ervaring raak je, volgens Milouska, niet zomaar kwijt. Ook wanneer het – om financiële redenen - niet meer hoeft. ‘Ik zit nog steeds die pubers van mij achter de kont aan dat vijf minuten douchen genoeg is. En dat de verwarming niet op twintig hoeft te staan, dan trekken ze maar een trui aan. Terwijl ik dat eigenlijk niet meer zou moeten hoeven.’

Wrang
Wat opmerkelijk is, volgens Bollen, is dat - pas nu het mensen met een hoger inkomen raakt - het onderwerp op de kaart wordt gezet. ‘Die energiearmoede is er al lang. Er zijn vijftigduizend huizen in Amsterdam met enkel glas bijvoorbeeld. Er zijn ontzettend veel mensen in de schuldenproblematiek. Nu raakt het iedereen en komt het in het nieuws. Dat vind ik eigenlijk een beetje wrang.’

Oplossing
De huidige oplossing voor energiearmoede zijn zogenaamde energiecoaches. Mensen die tips geven over hoe energie bespaard - en dus de rekening beperkt - kan worden. Maar die tips kennen Bollen en Worms natuurlijk allang. ‘Dan krijg je wat radiatorfolie, tochtstrips en een zandlopertje zodat je nog korter gaat douchen.' Die hoef je niet meer te vertellen een extra trui aan te doen zodat de thermostaat lager kan en de lichten niet onnodig aan te laten. Die coaches zijn dan ook een slecht idee volgens Ugur. 'Je suggereert dat de hoge rekeningen liggen aan het gedrag van de mensen. Voor een deel zal dat wel waar zijn, maar je komt hier niet onderuit door een stekker uit het stopcontact te trekken.' Er is dus iets anders nodig om dit probleem op te lossen. 'Je ontkomt er niet aan dat er iets met de belastingen moet gebeuren. Dit zou niet iets moeten zijn dat eenmalig of tijdelijk is. Energiearmoede is er altijd al geweest. Het was alleen niet heel erg zichtbaar.' 

2,7 miljard
Een energiecoach suggereert volgens Bollen dat het probleem bij de bewoner ligt, 'terwijl die corporaties gewoon aan de slag moeten’. Het Nationaal Isolatieplan moet daar verandering in brengen. Honderd miljoen euro voor de verduurzaming van huizen en honderdvijftig miljoen euro voor de gemeenten om energiearmoede aan te pakken. Daarmee moet het probleem verholpen worden. ‘Het is een hele mooie eerste stap waar we met elkaar mee aan de slag kunnen’, aldus Vincent Feith van Stichting !WOON bij Kassa. Maar het is niet genoeg. ‘Uit een doorrekening van de Woonbond en de FNV blijkt dat om de hele bestaande woningvoorraad te isoleren 2,7 miljard euro nodig is. Dus hierna zullen nog wel wat stapjes gezet moeten worden.’

Isolatie-eis
Voordat het geld er is moet er dus iets anders gebeuren. Namelijk: de isolatie-eis. Feith: ‘Wij vonden een wetsartikel uit 2006 dat zegt dat bij huurders die bereid zijn een redelijke huurverhoging te betalen voor woningisolatie – zoals bijvoorbeeld dubbelglas – dat verhuurders dan verplicht zijn daar medewerking aan te verlenen.’ De energiebesparing is hoger dan de huurverhoging die daar tegenover staat.