Verbranden we tegenwoordig sneller dan vroeger?

Huidkanker komt tegenwoordig steeds meer voor. Hoe komt dat? Verbranden we sneller dan vijftig jaar geleden?

In het kort: Nee, we verbranden niet sneller dan vroeger, maar we verbranden wel vaker. Dat komt vooral doordat we zelf vaker de zon opzoeken, minder verhullende kleding dragen en ouder worden, waardoor zonneschade zich opstapelt.

Jaarlijks krijgen 75.000 mensen huidkanker, en dat aantal groeit nog altijd. Onze huid is niet gevoeliger geworden voor de zon in vergelijking met vroeger, aldus Harry Slaper, gepensioneerd stralingsdeskundige bij het RIVM, in Alledaagse Vragen. ‘De bevolking is niet dusdanig veranderd dat je mag verwachten dat op die schaal de gevoeligheid groter is geworden’, zegt hij. Het probleem zit volgens hem vooral in de blootstelling: ‘Dat hangt niet alleen af van de gevoeligheid van je huid, maar vooral ook van gedrag en van eventuele veranderingen in het klimaat of de ozonlaag.’

In de jaren zeventig was er veel aandacht voor de aantasting van de ozonlaag. Dankzij wereldwijde afspraken is die schade grotendeels beperkt. Slaper: ‘We verwachten op basis van iets intensere straling weliswaar een klein effect, maar dat zou je niet echt opmerken.’ De invloed van het gat in de ozonlaag of klimaatverandering is, volgens Slaper, dus minimaal. ‘Dat kan het eigenlijk niet zijn waardoor we zoveel meer verbranden.’

Dat heeft vooral met veranderingen in ons gedrag te maken: ‘Mensen zijn zich meer en meer gaan blootstellen aan de zon. Ze tonen grotere huidgedeelten, hebben meer vrije tijd en gaan vaker op zonvakantie, vaak naar zonnige gebieden waar hun huid nog niet aan gewend is.’ Hij noemt ook dat we tegenwoordig ‘wat naakter zijn gaan kleden en wat vaker zijn gaan zonnen’. Bovendien worden mensen ouder, waardoor zonneschade zich in de loop van het leven opstapelt en op latere leeftijd tot huidkanker kan leiden.

De meest schadelijke vorm van UV-straling is UVB, die volledig wordt geabsorbeerd in de buitenste huidlagen. Daar veroorzaakt het schade op celniveau, onder andere aan het DNA. ‘Die DNA-schades worden grotendeels hersteld, maar foutjes kunnen blijven zitten en uiteindelijk leiden tot huidkanker.’ Het is dus niet één keer verbranden, maar een opstapeling van schade over de jaren.

Het beste advies, volgens dermatoloog Satish Lubeek: ‘Smeren, weren en kleren.’ Oftewel: zon vermijden, beschermende kleding dragen en goed insmeren met zonnebrand. De werking van zonnebrand zit in de UV-filters die straling absorberen of weerkaatsen. Belangrijk is om voldoende dik te smeren: ‘Als je factor 50 veel te dun smeert, werkt het als factor 7.’ Voor een volwassen lichaam is zes tot zeven theelepels aanbevolen.

Voor goede bescherming hoef je echt geen A-merken te kopen. Duurdere merken beschermen niet beter, zegt Lubeek: ‘Je betaalt vaak voor de geur of hoe fijn het smeert. Huismerken voldoen ook, zolang ze aan de Europese eisen voldoen.’

Kan je een flesje zonnebrand van vorig jaar gebruiken, of werk dat minder? Beter van niet, volgens chemist Heleen Kibbelaar. De kwaliteit van de ingrediënten die UV-straling absorberen neemt af, dat komt doordat er zuurstof bij komt, bij het openen. Of doordat het warm is geworden na lange tijd in de zon te hebben gelegen.

Hoe weet je dan hoelang een fles nog goed is? 'Dat staat vaak op de verpakking. (...) bij zonnebrandcrème adviseren we om niet nog een heel seizoen te gebruiken.' Een tube zonnebrand kan je dus het beste opmaken aan het einde van het seizoen. Dan kan je in het voorjaar een nieuwe kopen.

Conclusie: We verbranden dus niet sneller dan vroeger, maar door ons gedrag wel véél vaker. En dat maakt het risico op huidkanker groter.