Op 29 oktober mogen we weer stemmen. Onderwijs is voor veel kiezers een belangrijk thema. Wat zeggen de grootste partijen daarover in hun programma’s?
Van de basisbeurs tot de compensatie voor de pechgeneratie en het lerarentekort: het onderwijs is één van de belangrijke thema's tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in 2025. En dat het onderwijs beter moet, daar zijn de meeste partijen het over eens. Maar hoe dat moet gebeuren, daar verschillen ze flink over van mening.
* Iedere partij schrijft haar eigen verkiezingsprogramma, met onderwerpen die zij belangrijk vindt. De samenvattingen hieronder zijn gebaseerd op de programma’s van de partijen zelf. De volledige partijprogramma's lees je op de websites van de partijen.
BBB (BoerBurgerBeweging)
De BBB vindt dat studeren betaalbaar en haalbaar moet blijven. De partij wil meer aandacht voor scholen in de regio en meer waardering voor studenten in het vakonderwijs.
Zo denkt BBB over onderwijs:
Standpunten van BBB over onderwijs
• Studenten die langer over hun studie doen (langstudeerders) gaan meer collegegeld betalen.
• Een studieschuld mag niet meetellen bij het aanvragen van een hypotheek, zodat starters makkelijker een huis kunnen kopen.
• BBB wil onderzoeken of er een maximum kan komen aan de studieschuld voor de ‘pechgeneratie’.
• Meer aandacht en waardering voor vakopleidingen en praktijkgericht onderwijs.
• Onderwijs moet ook in de regio goed bereikbaar blijven, zeker voor mensen met een beperking.
• Scholen en universiteiten moeten hard optreden tegen haatdragende of antisemitische acties en demonstraties.
BIJ1
BIJ1 wil studenten hun toekomst teruggeven. De partij wil bezuinigingen op het onderwijs terugdraaien en juist meer investeren. Onderwijs moet volgens hen gratis en voor iedereen toegankelijk zijn.
Zo denkt BIJ1 over onderwijs:
Standpunten van BIJ1 over onderwijs
• Collegegeld wordt afgeschaft: studeren aan mbo, hbo en universiteit wordt gratis.
• De basisbeurs gaat omhoog naar een leefbaar bedrag.
• De studieschulden van de ‘pechgeneratie’ worden volledig kwijtgescholden.
• Er komt een verplichte stagevergoeding voor studenten van alle onderwijsniveaus.
• Scholen moeten volledig toegankelijk zijn voor leerlingen met een handicap.
• Basisscholen bieden gratis, gezonde en klimaatvriendelijke maaltijden aan.
• Lesmateriaal moet een eerlijk beeld geven van de geschiedenis, met aandacht voor slavernij, kolonialisme en helden uit (voormalige) koloniën.
Het CDA vindt dat scholen veilige plekken moeten zijn, waar kinderen en jongeren hun talenten ontdekken en leren samenleven. De partij wil betere studentenhuisvesting en meer kansen voor talentvolle studenten. Ook wil de partij investeren in wetenschappelijk onderzoek dat bijdraagt aan de toekomst.
Zo denkt CDA over onderwijs:
Standpunten van CDA over onderwijs
• Flexstuderen wordt ingevoerd, waardoor studenten per vak collegegeld kunnen betalen.
• Werkgevers worden gestimuleerd om te helpen bij het terugbetalen van studieschulden.
• Gemeenten, hogescholen en universiteiten moeten samen zorgen voor meer betaalbare studentenkamers.
• Er komt een beursprogramma voor excellente studenten.
ChristenUnie
De ChristenUnie vindt dat onderwijs niet alleen draait om kennis, maar ook om persoonlijke groei en vorming. Studeren moet volgens hen financieel haalbaar blijven, zodat jongeren niet in schulden vastlopen.
Zo denkt ChristenUnie over onderwijs:
Standpunten van ChristenUnie over onderwijs
• Gelijke kansen in onderwijs, extra middelen vrijmaken voor scholen waar veel uitdagingen en achterstanden zijn.
• Structurele ruimte voor levensbeschouwelijke vorming binnen het onderwijs.
• Minder afhankelijkheid van buitenlandse studenten; de focus ligt op Nederlandse studenten.
• Actieve aanpak van antisemitisme in het onderwijs.
• Meer waardering en ruimte voor praktijkscholing (vakmensen), jongeren in het mbo verzekeren van goede stageplaatsen en stagevergoedingen.
D66 wil dat iedereen gelijke kansen krijgt om goed onderwijs te volgen, van basisschool tot universiteit. De partij wil meer investeren in scholen, betere steun voor studenten en meer waardering voor leraren.
Zo denkt D66 over onderwijs:
Standpunten van D66 over onderwijs
• Extra investeren in onderwijs om achterstanden te verkleinen en gelijke kansen te vergroten.
• Leraren in opleiding krijgen een vergoeding, zodat het aantrekkelijker wordt om voor het onderwijs te kiezen.
• De basisbeurs gaat met 166 euro per maand omhoog; mbo-studenten krijgen dezelfde aanvullende beurs als hbo- en wo-studenten.
• De rente op studieschulden wordt vastgezet op maximaal 2,5% en de ‘pechgeneratie’ betaalt geen rente over hun schuld.
• Er komt een wettelijke minimum stagevergoeding die werkgevers verplicht moeten betalen.
Forum voor Democratie wil het onderwijs hervormen met meer vrijheid voor docenten, minder overheidsbemoeienis en een sterke focus op kennis en kwaliteit.
Zo denkt FVD over onderwijs:
Standpunten van FVD over onderwijs
• Leraren die fulltime werken krijgen een hoger salaris.
• Meer aandacht voor leerlingen die extra goed presteren, zodat talent meer ruimte krijgt.
• Geen subsidies voor organisaties die volgens de partij ‘seksualiteit opdringen aan kinderen’, zoals Rutgers; ook wordt kinderen verboden om mee te doen aan ‘prideparades’ en ‘dragqueenshows’.
• Ambachtstitels keren terug, zodat vakopleidingen en vakmanschap meer waardering krijgen.
• De basisbeurs gaat omhoog en wordt gelijkgetrokken aan de inflatie, zodat studeren betaalbaar blijft.
GroenLinks-PvdA
GroenLinks-PvdA wil dat iedereen gelijke kansen krijgt op goed onderwijs; alle leerlingen en studenten verdienen dezelfde mogelijkheden. Bezuinigingen op het onderwijs worden teruggedraaid en de partij zet in op een eerlijke basisbeurs voor mbo-, hbo- en wo-studenten.
Zo denkt GroenLinks-PvdA over onderwijs:
Standpunten van GroenLinks-PvdA over onderwijs
• Het lerarentekort aanpakken met betere salarissen, vaste contracten en minder administratie voor leraren.
• Scholen bieden een gezonde lunch aan. Het inkomen van mbo-, hbo- en wo-studenten wordt verhoogd.
• Starters met een studieschuld krijgen meer maatwerk bij het aanvragen van een hypotheek.
• Alle stagiairs krijgen een eerlijke stagevergoeding van 750 euro per maand bij een fulltime stage.
• Streven naar inclusief onderwijs, waarbij kinderen met en zonder beperking samen naar school gaan.
NSC vindt dat de overheid te weinig heeft gedaan om goed onderwijs te waarborgen. Het niveau is gezakt, vooral op het gebied van lezen. De partij wil dat onderwijs weer sterk en eerlijk wordt, zodat iedereen gelijke kansen krijgt en goed kan meedoen in de maatschappij.
Zo denkt NSC over onderwijs:
Standpunten van NSC over onderwijs
• Scholen geven een eerlijk en goed onderbouwd schooladvies, op basis van één landelijke eindtoets.
• Kwetsbare kinderen krijgen elke dag een gezond schoolontbijt.
•Meer waardering voor het mbo en ambachtelijke beroepen.
•Alle stagiairs krijgen een verplichte belastingvrije stagevergoeding van €450 per maand.
•De rente van de studieschuld van de ‘pechgeneratie’ wordt bevroren op 0%.
• Minder internationalisering in het hoger onderwijs; meer opleidingen worden in het Nederlands gegeven.
JA21
JA21 wil de menselijke maat terugbrengen in het onderwijs. Leraren en leerlingen moeten weer centraal staan, niet de regels en protocollen. Onderwijs moet beter aansluiten op de arbeidsmarkt, met meer waardering voor praktijkopleidingen en vakmanschap.
Zo denkt JA21 over onderwijs:
Standpunten van JA21 over onderwijs
•Meer aandacht voor basisvaardigheden, zoals lezen, schrijven en rekenen.
• Extra geld voor opleidingen die leraren helpen beter les te geven.
• De bezuiniging van 500 miljoen euro op het wetenschappelijk onderwijs wordt teruggedraaid.
•Minder buitenlandse studenten, zodat Nederlandse studenten voorrang krijgen bij toelating en huisvesting.
PvdD (Partij voor de Dieren)
De Partij voor de Dieren wil een eerlijk, groen, gezond en onafhankelijk onderwijssysteem. De partij vindt dat de druk op studenten lager moet en dat studeren betaalbaar en toegankelijk moet zijn.
Zo denkt PvdD over onderwijs:
Standpunten van PvdD over onderwijs
• Meer werving en opleiding van zij-instromers in het onderwijs.
• Middelbare scholen worden gestimuleerd om brede brugklassen aan te bieden en leerlingen pas na twee tot drie jaar te laten kiezen voor een richting.
• De basisbeurs gaat omhoog naar minimaal 500 euro per maand voor uitwonende studenten en 130 euro voor thuiswonende studenten.
• Het collegegeld wordt flink verlaagd en geldt voortaan als één vast bedrag voor alle studenten en opleidingen.
• De compensatie voor de ‘pechgeneratie’ wordt uitgebreid: hun financiële positie wordt gelijk aan die van huidige studenten en de rente op studieschulden gaat blijvend naar 0%.
PVV
De PVV wil terug naar de kern van het onderwijs, met meer aandacht voor taal, rekenen en geschiedenis. Scholen moeten volgens de partij neutrale plekken zijn, waar kinderen basiskennis opdoen en waar discipline en veiligheid vooropstaan. Ook wil de partij meer waardering voor vakmensen en het mbo.
Zo denkt PVV over onderwijs:
Standpunten van PVV over onderwijs
• Bacheloropleidingen worden volledig in het Nederlands gegeven.
• Het aantal buitenlandse studenten wordt sterk beperkt.
• Schade door gewelddadige demonstraties wordt volledig verhaald op de relschoppers.
• Herstel van basisvaardigheden: leer kinderen lezen, schrijven en rekenen.
• Verbod op islamitisch onderwijs.
• Geen klimaat- of 'woke'-onderwerpen in het lesprogramma.
• De Week van de Lentekriebels wordt afgeschaft in het basisonderwijs.
SP
De SP wil dat onderwijs voor iedereen toegankelijk en betaalbaar is. De partij wil meer ondersteuning voor leraren en kleinere klassen. Studeren moet zonder schulden kunnen, met een hogere basisbeurs en een eerlijke vergoeding voor stagiairs.
Zo denkt SP over onderwijs:
Standpunten van SP over onderwijs
• Een hogere basisbeurs voor studenten, zodat studeren geen schuldenval meer is. Het leenstelsel wordt definitief afgeschaft.
• Ruimhartige compensatie voor de ‘pechgeneratie’ en rente op studieschulden permanent naar 0%.
• Mbo-studenten betalen geen lesgeld meer en in de toekomst wordt ook het hoger onderwijs gratis.
• Minimale stagevergoeding voor alle studenten.
• Meer ondersteuning en betere werkomstandigheden voor leraren.
• Extra geld voor scholen in wijken met meer uitdagingen.
• Gratis, gezond ontbijt en lunch op alle basisscholen.
• Meer aandacht en middelen voor speciaal onderwijs met kleinere klassen.
Volt wil goed, toegankelijk en inclusief onderwijs voor iedereen. De partij wil investeren in kleinere klassen, meer ondersteuning voor leraren en gelijke kansen voor studenten. Studeren moet betaalbaar blijven, met een eerlijke basisbeurs en verplichte stagevergoeding.
Zo denkt Volt over onderwijs:
Standpunten van Volt over onderwijs
• Kleinere klassen en meer onderwijsondersteuners om zo de kwaliteit van onderwijs te verhogen.
• Gratis schoolmaaltijden blijven en worden uitgebreid.
• Bezuinigingen op onderwijs worden teruggedraaid; meer geld voor onderwijs en onderzoek.
• Rechtvaardige compensatie voor de ‘pechgeneratie’; rente op studieschulden naar 0%.
• De staat moet garant staan voor studieschulden bij het aanvragen van een hypotheek.
• Basisbeurs wordt verhoogd volgens het voorstel van het SER Jongerenplatform, inclusief inflatiecorrectie.
• Mbo-studenten krijgen dezelfde aanvullende beurs als hbo- en wo-studenten.
• Minimale stagevergoeding van 550 euro per maand voor fulltime stages.
De VVD wil de kwaliteit van het onderwijs verbeteren door leraren beter te belonen, te begeleiden en meer kansen te geven om door te groeien. De partij wil onderwijs dat goed aansluit op de arbeidsmarkt en studies in tekortsectoren aantrekkelijker maakt.
Zo denkt VVD over onderwijs:
Standpunten van VVD over onderwijs
• Betere arbeidsvoorwaarden en begeleiding voor beginnende leraren.
• Meer doorgroeimogelijkheden voor docenten en stimuleren dat zij meer uren werken.
• Passend onderwijs voor iedereen.
• Studenten die nominaal afstuderen en snel aan de slag gaan op de arbeidsmarkt krijgen een kortstudeerbonus.
• Collegegeld omlaag voor studies in sectoren met tekorten, zoals zorg, techniek en onderwijs.
