Waarom grijpen we zo vaak naar onze telefoon?

‘Het eerste wat ik doe als ik wakker word is mijn telefoon checken.’

‘Ik denk dat ik iedere dag ongeveer vijf uur op mijn telefoon zit.’

‘Iedere vijf minuten pak ik mijn telefoon om te kijken of ik nieuwe berichten heb.’

‘Sociale media zijn gemaakt om verslavend te zijn. En dat wisten de oprichters al toen ze nog maar net begonnen. En nu hebben ze spijt’, vertelt Alexander Klöpping in 2017 in De Wereld Draait Door . Volgens Klöpping hebben deze mediabedrijven nu nog maar een taak: het nog verslavender maken. Zorgen dat mensen het medium nog meer gaan gebruiken. ‘Dat doen ze door vaker een push-melding te sturen, vaker je telefoon te laten trillen en vaker mails te sturen met daarin precies de juiste woorden. Langzaam maar zeker nemen ze zo steeds meer van onze tijd in. Ik merk aan mezelf dat ik het al niet kan laten mijn telefoon te pakken als ik in de rij bij de supermarkt sta.’

Reptielenbrein
Volgens filosoof Hans Schnitzler is het gedrag van Alexander Klöpping, en andere mensen die last hebben van deze smartphone-drang, in de rij voor de kassa te verklaren. ‘We hebben allemaal een enorme last van ons reptielenbrein. Want dat is waarop aangehaakt wordt. Allemaal hebben we een natuurlijke hang naar erkenning en communicatie. En iedere like, retweet of reactie is dan een soort bevestiging van het feit dat je er mag zijn’, legt hij uit in De Wereld Draait Door in 2017 . Mediapsycholoog Mischa Coster beaamt dit in Make Holland Great Again : ‘Die telefoon heeft een magische uitwerking op ons, alles wat we doen met die telefoon daar krijgen we een reactie op. Deze reactie wordt in ons brein gezien als een soort beloning. En dat vinden we, op de korte termijn, fijn.’

De 20-jarige Anne van der Krol ging de uitdaging aan een week lang zonder smartphone te leven. Ze vertelt erover in De Wereld Draait Door. ‘Ik was zo gestrest omdat ik mensen niet meer kon laten zien dat ik leuke dingen doe. Ik wist niet meer hoe ik de bevestiging van andere mensen kon krijgen, dat viel opeens weg. Dat vond ik heel lastig. Ik had geen bevestiging meer van likes, reacties en berichtjes. Tot ik de rust ervan inzag.’   

Digitale suikers
Schnitzler noemt dit verschijnsel ‘digitale suikers’. Het grote probleem hierbij is dat we door onze smartphone steeds uit het hier en nu worden getrokken. Onze aandacht wordt verstoord, en hierdoor wordt het steeds moeilijker ons te focussen of aandacht te hebben voor onze gesprekspartner. Volgens ervaringsdeskundige Marnix Pauwels wordt ons brein chronisch onrustig van onze telefoon, zo vertelt hij in 2017 in Kassa . Volgens sociaal wetenschapper Regina van den Eijnden word je zelfs al uit je concentratie gehaald door alleen maar te denken aan je telefoon. ‘Er is vaak al een soort reflex ontstaan. Je ziet hem liggen en dan wil je hem er weer bij pakken. En die reflex wordt op deze manier steeds sterker.’

Hoewel sociale media en de smartphone nog niet als verslaving worden herkend, hebben ze volgens Tactus-verslavingsdeskundige Rob Meeuwsen veel facetten van een verslavend middel in zich, zo vertelt hij in Kassa in 2017. Regina van den Eijnden is het hiermee eens: ‘Als iets belonend is dan doen we het vaker. Het eindeloos door kunnen scrollen van nieuwe informatie is heel aantrekkelijk voor ons. Maar ook die bolletjes die ontstaan bij een app; dat is al een soort beloning.’

Systeem van beloning
Marnix Pauwels herkent dit systeem van beloning. ‘Het idee: ik heb nu geen berichtje, maar dat kan zo meteen anders zijn als ik mijn telefoon ververs. Dan heb je kans dat je drie berichtjes hebt, dus dan doe je dat. Blijkt het dan niet zo te zijn, dan ben je teleurgesteld. Maar vijf seconden later kan het weer wel zo zijn.’

Hoewel die beloning van de smartphone ons op de korte termijn een goed gevoel geeft, betekent dit vaak dat we ons vaak afsluiten van de wereld om ons heen. Mischa Coster noemt in Make Holland Great Again het belang van sociaal contact. ‘Het zou voor ons langetermijngeluksgevoel goed zijn om meer aandacht te hebben voor de wereld om ons heen, dan voor dat wat er in die telefoon gebeurt.’ Sahil probeerde deze week in Make Holland Great Again mensen weer met elkaar te laten praten door middel van telefoonvrije zones op het station, een praatpaal een steen-papier-schaarlift.

Bekijk de hele aflevering van Make Holland Great Again hier terug:

PS: kom 27 oktober naar het eerste BNNVARA Festival op de Westergas in Amsterdam! ( info )