Waarom laten we ons zo gaan tijdens een sportwedstrijd?

Sporters en supporters laten zich nogal eens flink gaan als het om hun club gaat. En de scheidsrechter is daar vaak de dupe van. Maar waarom doen we dat eigenlijk?  

‘Als je niet kan fluiten dan moet je het niet doen.’

‘Kankerscheids.’

‘Jij hebt thuis zeker niks te vertellen.’

‘Stel nou dat je gewoon je werk probeert te doen, maar dat je wordt uitgescholden. En wat nou als dat niet een keer gebeurt, maar elke dag. Zou je dan nog naar je werk gaan?’ Zo begon Sahil deze week de aflevering van Make Holland Great Again . Dit gaat natuurlijk over scheidsrechters van sportwedstrijden. En niet alleen die in het voetbal. Dit komt helaas voor bij alle sporten. Maar waarom laten mensen, zowel in het veld als langs de lijn, zich eigenlijk zo gaan?

Doel en controle
Bij sport is het volgens Nico van Yperen, hoogleraar sportpsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, van groot belang wat het doel is. ‘Wanneer winnen of verliezen het enige is wat telt, dan roept dat vaak veel meer agressie op dan wanneer iemand sport om beter te worden.’ Daar komt nog eens bij dat een sporter geen invloed heeft op alle factoren van het spel.   

Beperkte invloed
Voor supporters geldt dit natuurlijk ook: ‘De enige invloed die zij kunnen uitoefenen is om van zich te laten horen. Soms gebeurt dat op een grappige manier, maar dat kan ook met agressie.’ Deze agressie kan getriggerd worden door verschillende dingen, waaronder de supporters van de tegenstander. Dat werd bijvoorbeeld pijnlijk duidelijk bij wedstrijden tussen Ajax en Feyenoord. Tegenwoordig mogen daar geen uit-supporters meer aanwezig zijn. ‘Wanneer het doel dichtbij is, in dit geval de supporters van de tegenpartij, dan kan dat versterkend werken.’ De reden dat supporters zich zo betrokken voelen bij een sportteam heeft te maken met het gevoel ergens bij te willen horen. ‘Vooral bij jongeren is dat heel sterk. Maar alle mensen vinden het heel belangrijk ergens onderdeel van te zijn. En alles wat je belangrijk vindt, waar je je betrokken bij voelt, dat roept emotie op’, zegt van Yperen.

Scheidsrechter Niels Bos maakt voorafgaand aan de wedstrijd altijd afspraken met de aanvoerders van beide teams. ‘Ik spreek af wat mijn tolerantiegrens is. Maar afspraken maken met het publiek is een hels karwei, dat ga je niet doen. Ik hoor van het publiek veel meer gemopper en gescheld dan van de spelers.’

Onrechtvaardigheid
Ook een gevoel van onrechtvaardigheid speelt een grote rol in agressie bij sportevenementen. Een ‘onterechte’ penalty of een overtreding kan reden zijn om gefrustreerd te raken. Frustratie leidt tot agressie, volgens van Yperen. Om die reden is de scheidsrechter vaak het doelwit van deze agressie. ‘Tegenwoordig wordt er veel gedaan om dit gevoel van onrechtvaardigheid in te perken. Denk bijvoorbeeld aan de instelling van de VAR in het voetbal of de video-scheidsrechter bij hockey. Dat lost een deel van het probleem op.’

Scheidsrechter Bos in Make Holland Great Again : ‘Er zijn wel een aantal dingen die mij als scheidsrechter kunnen raken. Ik werd een keer kankerlijer genoemd bij een liefdadigheidswedstrijd om geld in te zamelen voor de bestrijding van kinderkanker. Daar heb ik wat van gezegd. Dat heb ik moeten bekopen met een gebroken neus.’

Snelkookpan van het leven
Van Yperen noemt sport ook wel de snelkookpan van het leven. ‘Binnen relatief korte tijd beleven mensen de meest uiteenlopende emoties. Waar je de ene minuut woedend bent om een tegendoelpunt, kan je een minuut later weer juichen van geluk omdat de wedstrijd volledig omgedraaid is.’ Die emoties doen veel met zowel spelers als supporters. Een voorbeeld daarvan is tennisser Rafael Nadal. Net als vele andere toptennissers maakte hij een periode van extreme agressie mee op de baan. ‘Hoewel de begeleiding hier en daar enorm te wensen overlaat, krijgen topspelers wel vaak begeleiding in het omgaan met die woede. Ze leren de woede te kanaliseren en om te zetten in goed spel. Ze zeggen wel eens: hij laat zijn benen spreken. Dat is natuurlijk een veel betere uiting van frustratie dan het kapotslaan van een tennisracket of het aanvliegen van een tegenstander.’ 

Anger management
Op de tribune mist deze begeleiding. ‘Supporters worden niet of amper aangesproken op hun gedrag. Zij leren niet om te gaan met tegenslagen zoals sporters dat wel leren.’ Volgens van Yperen moet er door clubs meer aandacht besteed worden aan anger management. Om mensen aan te spreken op hun gedrag binnen en langs de lijnen roept Sahil de ‘not so great’-kaart in het leven. Hiermee moet de stap om anderen aan te spreken op agressief gedrag kleiner worden. ‘De actie van Make Holland Great Again is een mooie eerste stap. Sociale vaardigheden moeten echter niet onderschat worden. Wanneer iemand wordt aangesproken op zijn gedrag weet hij dat dit fout is, maar dit betekent niet dat hij weet hoe hij de volgende keer moet handelen. Het vereist training. De volgorde is: weten – kunnen – doen. Ook met het hanteren van agressie.’

Bekijk de hele aflevering van  Make Holland Great Again  hier terug:

Lees/luister/kijk verder
Column: Hoe keurige huisvaders in scheldende monsters veranderen

PS: kom 27 oktober naar het eerste  BNNVARA Festival  op de Westergas in Amsterdam! ( info )