Wat is de impact van jouw vlieggedrag op het klimaat?

Voor het eerst gaat het tijdens de 26ste klimaattop van de Verenigde Naties over de klimaatimpact van het vliegverkeer. ‘De hele transport in alle sectoren (o.a. scheepvaart en wegtransport) is bezig met verduurzamen, maar de luchtvaart heeft geen pasklaar antwoord’, vertelt klimaatjournalist én ontdekkingsreiziger Bernice Notenboom in Vroege Vogels. 

Zij onderzocht of we duurzamer zouden kunnen vliegen. Die zoektocht begon bij haar baan als ontdekkingsreiziger, vertelt Notenboom: ‘Ik heb voor mijn werk in het verleden heel veel gevlogen. Dat heeft mij op mooie plekken gebracht, maar ik heb ze ook zien veranderen. Toen dacht ik: dat vliegen kan gewoon niet goed zijn.’

Lange versus korte vluchten
De uitstoot van de luchtvaart is nu weliswaar zo’n 3,5 procent van de wereldwijde uitstoot, maar Notenboom verwacht dat het zal stijgen. In 2019 waren er 4 miljard luchtreizigers, maar binnen 20 jaar zou dit aantal verdubbelen, legt ze uit: ‘Dan is het een van de meest vervuilende sectoren. Ze hebben zich immers niet aangepast aan het klimaatakkoord.’ In tegenstelling tot andere sectoren in het transportnetwerk; denk aan kolencentrales en elektrisch wegverkeer.

‘Als je van Londen naar New York vliegt, verbruik je een ton CO2’, vertelt Notenboom. Daar kun je volgens haar heel veel andere dingen mee doen: ‘Zoals de temperatuur in je woonkamer op 22/23 graden houden. Daarnaast heb je voor zo’n vlucht per passagier 11 koffers kerosine nodig. Vliegen is dus een van de ergste dingen die je kunt doen als individu.’ Daarmee doelt ze op de lange vluchten, de long haul, naar Thailand en New York bijvoorbeeld. De korte vluchten in Europa zouden volgens haar prima met alternatieven zoals de trein kunnen. Maar volgens haar zit daar niet het venijn, legt ze uit: ‘De groei van luchtvaart vindt niet plaats in Europa, maar in Azië en India.’ In die gebieden neemt namelijk de middenstand toe; mensen hebben dus meer te besteden.

Generatie EasyJet
Toch heeft slechts een klein deel van de wereldbevolking toegang tot vliegreizen, volgens Notenboom: ‘10 procent van de bevolking vliegt, maar die vliegt keer op keer.’ Binnen die 10 procent zijn er mensen die iedere week of ieder weekend in het vliegtuig zitten, vertelt ze: ‘We hebben nu een generatie EasyJet. Ik zie het op Schiphol. Die gaan een weekendje bier drinken in Riga, shoppen in Barcelona of helemaal uit hun dak met een dj op Ibiza. Die gaan vrijdagmiddag weg en komen zondag terug.’ 

Condenssporen
Dit vlieggedrag heeft grote gevolgen, want uitlaatgassen van het vliegtuig laten condenssporen achter en die houden de warmte vast op aarde: ‘Vooral op het noordelijk halfrond is het schadelijk. Die vliegtuigen zitten op tien kilometer hoogte. Daar is het kouder en is er meer luchtvochtigheid. Die combinatie zorgt ervoor dat die condensstrepen lang in de lucht kunnen blijven. Het is een broeikasgas en houdt dus de warmte vast op aarde.’ Op de korte termijn is het erger dan CO2-uitstoot, vertelt ze: ‘CO2 is overal op de wereld verdeeld, maar condensstrepen zijn heel plaatselijk.’ 

Oplossingen
Hoewel het dus erg belangrijk is dat we duurzaam gaan vliegen, is dat toch veel ingewikkelder dan je denkt, zegt Notenboom. Op allerlei manieren wordt getracht vliegen duurzamer te maken. ‘Het gaat enerzijds om technologie en anderzijds om gedragsverandering.’ 

• Technologie: Als het gaat om technologie zijn we al aan het experimenten, van gebruikt frituurvet tot het vliegen op elektriciteit en waterstof, legt ze uit. ‘Het gebruik van waterstof gaat heel moeizaam. Het kost heel veel geld en je hebt veel nodig. De luchtvaart is mondiaal. We moeten het echt overal op de wereld doen en de productie moet rap op gang komen.’ Maar het gaat veel te langzaam: ‘Alle beschikbare duurzame brandstof is vandaag nog maar 0,1%.' Daarom is het extra belangrijk dat er voor het eerst een transportdag wordt georganiseerd tijdens de klimaattop. ‘Alle luchtvaartmaatschappijen bij elkaar om onderling afspraken te maken.'
• Gedragsverandering: Naast technologische oplossingen ziet Notenboom gedragsverandering ook als een oplossing: ‘In Zweden wordt in één jaar 9 procent minder gevlogen. Dat komt door vliegschaamte. Je ziet dat dat veel invloed heeft. Nu heb je er ook geheim vliegen. Dat mensen het niet meer posten op sociale media.’ 

Transparantie
Daarbij is het wel belangrijk dat we als passagier een keuze mogen maken, licht ze toe: 'Voor ons als passagiers is het van belang dat we straks ook invloed hebben op met welke luchtvaartmaatschappij we vliegen. We moeten er ook niet meer aan denken dat we tonijn eten die met netten zijn gevangen waarbij dolfijnen zijn omgekomen. Dat doen we niet meer. Waarom zouden we dan niet met vliegtuigmaatschappijen kunnen vliegen die zeggen: "Wij vliegen met 100% biobrandstof." Dat kan nu niet. Er is op dit moment geen sprake van transparantie.'

Van Notenboom hoef je het vliegen als individu niet op te zeggen: ’We kunnen allemaal een keertje vliegen. Maar niet ieder weekend. Die mensen zou je moeten belasten. Dat wordt in Engeland al gedaan.’ Zelf knipt zij haar flying kaart door. Volgens haar hebben we rolmodellen nodig die persoonlijke keuzes maken. ‘Dat probeer ik te zijn’, aldus Notenboom.