Wat vinden vrouwen van het vrouwenquotum?

Na de Tweede Kamer is ook de Eerste Kamer eruit, een meerderheid is voor een vrouwenquotum. Wat inhoudt dat tenminste 30% van de raden van commissarissen van het beursgenoteerde bedrijfsleven uit vrouwen moet bestaan. ‘Bedrijven met een enorme voorbeeldfunctie’, volgens Marry de Gaay Fortman, voorzitter van topvrouwen.nl.

En die voorbeeldfunctie is belangrijk. Want het quotum bij deze bedrijven zou nog maar het begin moeten betekenen voor vrouwen aan de top. Ook andere bedrijven moeten in de toekomst mogelijk voldoen aan een minimaal aantal vrouwen op topfuncties, meldt Marry de Gaay Fortman in 2019 bij Buitenhof.

Een goede ontwikkeling?

Het quotum is een dwingende maatregel om meer vrouwen aan de top van het bedrijfsleven te krijgen. Politicoloog Julia Wouters zegt in 2019 in Pauw enorm blij te zijn met deze beslissing. ‘Het is heel beperkt, maar elke reis begint met de eerste stap. (…) We hebben de discussie eindeloos in kringetjes laten gaan over wat allemaal beter zou werken dan een dwingende maatregel. En al die jaren dat wij die discussie voerden gebeurde er niets.’ Ook Neelie Kroes is blij met de maatregel, hoewel ze daar eerst anders over dacht. ‘Lange tijd heb ik gedacht dat je met goed je best doen en niet opgeven er wel kwam. Maar aan de hand van de feiten was het rekensommetje zo gemaakt: je had het eeuwige leven nodig om daar meer balans in te krijgen. En ik geloof niet in het eeuwige leven. Dus toen ben ik gekeerd.’

Criteria

Tegenstanders van een dergelijk quotum noemen vaak als groot nadeel dat ‘vrouw zijn’ op deze manier een belangrijker criterium wordt dan kwaliteit. Oftewel, dat er verplicht een vrouw op een functie plaatsneemt, terwijl een man mogelijk de betere kandidaat was. Dat is volgens De Gaay Fortman met het huidige quotum opgelost. Wordt er namelijk geen geschikte kandidaat gevonden, dan blijft de stoel gewoon leeg. ‘Je kan er geen man voor benoemen, maar je wordt er in ieder geval niet toe gedwongen op dat moment een vrouw te benoemen.’ Maar dat tekort aan kwaliteit is naar haar zeggen überhaupt geen probleem. ‘Die goede vrouw ga je wel vinden. Want er zijn heel veel goede vrouwen’, stelt De Gaay Fortman. Ook directeur Elske Doets beaamt dat er genoeg goede vrouwen rondlopen, zo laat ze weten. ‘Dat er niet genoeg goede vrouwen zouden zijn is echt een non-argument. Maar ik merk wel dat er onder vrouwen een enorme rem is om voor de ambitie te gaan. Corporate is al ingetimmerd met regels, vrouwen zijn er erg onzeker, en dan wordt er nog een regel bedacht om vervolgens in positie gebracht te worden. Dat is nou net niet het juiste effect wat mij betreft. Dat is absoluut geen tekort aan ambitie, maar in Nederland ligt er een enorme rem op ergens voor te willen gaan.’

Cosmetisch

Volgens Doets voldoet het quotum niet aan de behoefte die er leeft. ‘Het kijkt heel erg naar een cosmetische eindoplossing. Terwijl ik bij de dames die bij mij op de academie komen merk dat zij heel erg geholpen worden door gewoon hun ambitie te mogen volgen. Hun ding te mogen doen. En dat gaat veel verder dan een quotum.’ Kroes is het hier absoluut mee oneens: ‘De term cosmetisch vind ik niet erg aan de orde. Het is ook niet om alleen de vraag-kant aan de orde te brengen. Het is vraag en aanbod. Ik vind dat in een samenleving waar we voor diversiteit zijn, we dat ook in de factor arbeid moeten laten plaatsvinden. Er is gebleken dat in een divers gezelschap de besluitvorming veel evenwichtiger kan zijn. Ik vind dat je daarvoor ook de kans moet geven.’

Discriminatie

Talitha Muusse, de jongste commissaris in de raad van toezicht, sluit zich aan bij het punt van Kroes, maar voegt hieraan toe dat een quotum de diversiteit niet ten goede komt. ‘Wat je eigenlijk doet is: het principe van discriminatie toepassen. (…) Dat is niet meer kijken naar een individu.’

Diverse top

Er wordt nu gestart met een enkel quotum bij de raden van commissarissen. Doets ziet daarin een groot probleem. ‘Door het invoeren van het quotum is alleen de top gefixt. Daaronder is er niets gebeurd.’ Kroes is het met haar oneens: ‘Jij zou als geen ander, uit ervaring, moeten weten dat als de top in balans is, dat het dan vanzelf naar beneden gaat.’ De reden dat het evenwicht vanzelf zijn weg door de organisatie zou kunnen vinden, heeft te maken met de functie van de raden van comissarissen. Mensen in deze functie kunnen worden gezien als een soort toezichthouders van het bedrijf. Maar daarnaast hebben zij ook de macht leden in de raad van bestuur aan te stellen. De hoop is nu dat wanneer er meer vrouwen in de raden van commissarissen plaatsnemen, zij ook meer vrouwen zullen aanstellen. Maar volgens Doets valt dat flink tegen. ‘In Noorwegen is dat dus niet gebeurd.’ In dat land werd jaren geleden al een vrouwenquotum ingevoerd. Muusse vult aan: ‘Ieder onderzoek wijst uit dat vrouwen niet per se meer vrouwen benoemen, en dat er geen trickle down-effect is door een diverse top.’

Ingroeiquotum

De Gaay Fortman hoopt erop dat er nog een ingroeiquotum voor de raden van bestuur zal volgen. Toch begrijpt ze de keuze voor een enkele invoering. ‘Ik denk dat het dan moeilijker was geweest om nu dit historische moment te hebben. En ik denk ook dat in een nieuw kabinet heel snel een ingroeiquotum voor de raden van bestuur gaat komen’, stelt ze in Buitenhof. ‘De landen om ons heen hebben dat bijvoorbeeld al wel.’

De keuze voor een quotum in de raden van commissarissen lijkt op het eerste oog een gekke keuze. In deze raden is het aandeel vrouwen namelijk ‘al’ 26,8% in tegenstelling tot de raden van bestuur, die op een schamele 8,5% blijven hangen. Maar die percentages blijken te verhullen dat de helft van de bedrijven helemaal niet voldoet aan het quotum van 30%, zo stelt De Gaay Fortman. ‘Ik geloof dat zelfs 18 van de 88 bedrijven alleen maar mannen in hun beide raden hebben.’

Meer diversiteit 

De stemming hierover in de Tweede Kamer werd destijds met een week uitgesteld omdat de SP meer wilde. Niet alleen een quotum aan de top, maar op alle niveau's zou volgens de SP een dergelijk quotum moeten gelden. ‘Daar hebben ze helemaal gelijk in. Maar de toon aan de top is heel belangrijk. Niet alleen het beleid van een onderneming wordt daar bepaald, maar ook hoe je met de samenleving omgaat en hoe je met geluiden uit de organisatie zelf omgaat. Dus dat is ongelofelijk belangrijk.’

Verlofregeling

De Gaay Fortman sluit zich aan bij het geluid van de SP dat er veel meer moet gebeuren. Zo lopen wij in Nederland enorm achter op onze buurlanden als het gaat om vaderschapsverlof. ‘Gelijke kans creëer je ook door de verlofregeling voor mannen te verbeteren.’ In de levensloop van een man en een vrouw zijn namelijk nog steeds veel verschillen die hun uitwerking hebben op de positie in het werkende leven. Door de verschillen tussen man en vrouw wordt de ongelijkheid in loon, die al ongelijk is bij aantreding op de arbeidsmarkt, steeds groter, zo meldt sociaal wetenschapper aan de Universiteit van Utrecht Melissa Vink in Na het Nieuws.

Investeerders

Maar ook valt er nog veel te winnen op het gebied van inclusief ondernemerschap, volgens De Gaay Fortman. Startup ambassadeur prins Constantijn van Oranje sluit zich hierbij aan. 0,8% van de investeringen gaat naar startups geleid door een vrouw.  ‘Dat is niet mooi he’, zegt hij erover in De Wereld Draait Door. Dat heeft er, volgens Constantijn, mee te maken dat maar 17% van de startups geleid wordt door diverse teams van mannen en vrouwen. De rest bestaat dus alleen uit mannen. ‘En dat is niet alleen slecht voor de vrouwen. Dat is ook slecht voor bedrijven. Want we weten dat bedrijven met diverse teams beter functioneren.’ Er zijn dus al een stuk minder startups die geleid worden door vrouwen, maar wanneer dit dan voorkomt, kunnen zij ook nog eens rekenen op minder investeerders. Mochten ze dan investeerders weten te strikken, dan zijn de investeringsbedragen lager.

Mannen blijken bij een investeringskans vaker voor mannen te kiezen. ‘Er is een test gedaan met startups met hetzelfde businessplan en dezelfde presentatie, waarvan de ene werd geleid door een man en de ander door een vrouw. Daaruit bleek dat ze altijd de man kiezen. Ze vragen aan een vrouw eerder: ‘hoe ga je dat bolwerken met je familie?’ en ‘hoe toegewijd ben je aan die business?’. Dat vragen ze nooit aan een man.’