Wat zijn KOPP/KOV-kinderen en welke impact heeft hun jeugd op hun latere leven?

Een kwart van de Nederlandse kinderen groeit op met een ouder met psychische problemen of een verslaving. Toch blijven deze KOPP/KOV-kinderen vaak onzichtbaar. Wat betekent dat voor hun latere leven?

Op tienjarige leeftijd het huishouden runnen, de zorg voor jongere broertjes of zusjes overnemen en troost bieden aan je ouders – het zijn verantwoordelijkheden die eigenlijk niet bij een kind horen, maar waar kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP) en kinderen van ouders met een verslaving (KOV) vaak mee te maken krijgen. In Nederland blijft deze groep vaak onzichtbaar, met alle gevolgen van dien.

Het aantal thuiswonende kinderen dat opgroeit met een ouder met psychische problemen of een verslaving neemt toe. Dat blijkt uit cijfers van het Trimbos-instituut. Tien jaar geleden waren het er nog ruim een half miljoen, maar inmiddels is dit aantal bijna verdubbeld tot negenhonderdduizend.

'Terwijl leeftijdsgenoten bezig zijn met school en vrienden, hebben KOPP/KOV-kinderen thuis veel extra verantwoordelijkheden', legt Gohar uit in een video van De Marker. 'Boodschappen doen, koken, schoonmaken of troost bieden (...) dit doen ze bovenop hun schoolwerk en sociale leven. Uit onderzoek blijkt dat stress, angst en vermoeidheid zich bij deze kinderen opstapelen. Dat terwijl ouders vaak niet goed voor hen klaar kunnen staan.' Naast de emotionele problemen die dit met zich meebrengt, ondervinden deze kinderen vaak ook moeilijkheden op school. Ze hebben moeite met concentreren, halen lagere cijfers en lopen soms zelfs studievertraging op.

Net als alle kinderen zijn KOPP/KOV-kinderen loyaal aan hun ouders en delen ze de problemen thuis liever niet met anderen. De kans wordt daardoor groter dat zij onopgemerkt blijven. Volgens het Trimbos-instituut komt gepaste hulp vaak te laat of het blijft zelfs helemaal uit. 'De hulp richt zich vaak alleen op de problematiek van de ouder, want dat is zichtbaar', aldus Gohar. Kinderen verbergen hun problemen of zijn zich er niet van bewust dat ze deze hebben. Scholen of instanties merken de situatie vaak niet op. En als er vraag naar hulp is, is het vaak onduidelijk wie verantwoordelijk is en met welk budget het betaald wordt.

Later in het leven kunnen KOPP/KOV-kinderen op verschillende gebieden tegen problemen aanlopen. Zo lopen zij een groter risico om zelf psychische problemen of een verslaving te ontwikkelen en krijgen ze vaker te maken met stemmings- en angststoornissen. Andere problemen zijn:

• Relatieproblemen. Moeite met het aangaan en onderhouden van relaties.

• Mantelzorgtaken. Ook op latere leeftijd blijven zorgen voor hun ouders. Dit komt voort uit parentificatie, waarbij een kind op jonge leeftijd een zorgrol op zich neemt die eigenlijk bij een volwassene hoort.

• Lagere schoolprestaties. Meer moeite met school en een grotere kans op studievertraging.

• Moeite met grenzen stellen: Problemen met aanvoelen en aangeven van eigen behoeften en grenzen.

'Volgens het Trimbos-instituut is het vooral tijd voor actie', aldus Gohar. 'Allereerst moeten de problemen bespreekbaar worden gemaakt en hulpverleners moeten zowel de ouders als de kinderen sneller opmerken. Want alleen als de KOPP-kinderen op tijd hulp krijgen, kunnen ze ook echt kind zijn.'

Heb jij een ouder met psychische problemen of een verslaving en heb je behoefte aan ondersteuning? Dan kun je terecht bij Koppsupport, een initiatief van het Trimbos-instituut.