Anne en de vuilnismannen

“Of wil je liever vuilnisman worden later?” Deze vraag stelde je juf of meester je vroeger op de basisschool misschien weleens als je – om wat voor reden dan ook - niet goed genoeg presteerde in de klas. Als het zwaard van Damocles hing het beroep vuilnisman je boven het hoofd. Want wie zou er later nou op dagelijkse basis bezig willen zijn met afval? Niemand toch? Precies dat minderwaardige beeld over vuilnismannen is hetgeen Anne van der Steen uit de weg wil ruimen met haar nieuwe documentaire ‘Anne en de vuilnismannen’. Ze maakte deze docu niet slechts als filmmaker, maar ook als vuilnisvrouw. Door corona belandde zij een tijdje geleden namelijk zelf op de wagen. 

Ooit – en dan hebben we het over de tijd voor 1400 – viel er in Nederland nog weinig afval op te halen. De bevolkingsdichtheid was nog een stuk lager dan nu en bovendien was hetgeen we ver- en gebruikten grotendeels biologisch afbreekbaar. Ook werden spullen nog zoveel mogelijk gerepareerd, hergebruikt en als het echt geen nieuw leven meer ingeblazen kon worden verbrand. Wat als een overduidelijke katalysator van de vergroting van de vuilnishoop kan worden gezien is de geleidelijke industrialisatie die vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw op gang kwam. De industrialisatie heeft “enorme veranderingen in het dagelijks leven gebracht”, zo staat in geschiedenismagazine Historiek. Het wordt zelfs beschouwd als “de grootste economische omwenteling uit de geschiedenis”. (Stoom-)machines, gas en elektriciteit maakten namelijk massaproductie mogelijk.

We spoelen door naar het heden. Inmiddels kunnen wij ons een wereld zonder gas, elektriciteit en machines niet/nauwelijks meer voorstellen. Een leven zonder vuilnis is daardoor ook niet mogelijk. Volgens het CBS produceerden we in 2020 om en nabij de 521 kilogram huishoudelijk afval per persoon per jaar. Dat zijn bijna vier standaardformaat kliko-bakken per persoon. Vermenigvuldig dat met de ruim 17 miljoen inwoners in Nederland en je realiseert je hoe belangrijk een betrouwbaar afvalsysteem is. Er zijn ook legio voorbeelden van hoe het mis kan gaan in een dorp of stad als de afvalverwerking te wensen overlaat. “In de geschiedenis van de mensheid zijn grote epidemieën altijd vooraf gegaan door gebrek aan vuilnisverwerking”, zo werd hoogleraar hygiëne en geneeskunde Walter Ricciardi geciteerd in Trouw. Nog een reden om het afvalverwekingssysteem en de mensen die daar onderdeel van zijn op grote waarde te schatten.

Door de pandemie werd Anne van der Steen, normaal gesproken actrice en theaterdocent, vuilnisvrouw. Hoe langer ze als vuilnisvrouw werkte, hoe meer ze zich realiseerde hoeveel inspirerende collega’s met bijzondere verhalen ze daar had. En toch - zo staat op de VPRO-site over haar nieuwe docu: “Sinds ze vuilnisman is, het beroep dat symbool staat voor het allerlaagste, doemt de vraag weer sterker op: doet ze er eigenlijk wel toe? En hoe ervaren andere vuilnismannen dat?” Daarover gaat zij, achterop de vuilniswagen, in gesprek met andere vuilnismannen en -vrouwen. De documentaire gaat over schaamte, trots, verwachtingen, dromen en gezien worden. Vanaf aanstaande vrijdag is de docu te zien op de NPO 3-YouTube en de woensdag daarop is deze op televisie te zien. Vanavond schuift Anne alvast samen met twee collega’s bij ons aan.