Sterk Staaltje Eurovisie-taal: wat zeggie?

In onze taalrubriek 'Sterk Staaltje Taal' bespreken we de ongemakkelijke, leuke of irritante kanten van onze taal. Deze week: onverstaanbare Songfestivalliedjes. 
 
Hét Europese muziekspektakel is deze week in volle gang in ons geliefde Rotterdam. Hoewel door de jaren heen het Engels de overhand neemt in de songteksten, blijven er altijd een handjevol landen die de waarde van de eigen taal boven grotere kans op stemmen van de vele Engelssprekende televoters stellen, waarvoor sowieso hulde! Niets leuker dan als kijker volledig opgaan in een liedje zonder er ook maar één woord van te verstaan. Maar stiekem ben je benieuwd waar die Russin met haar wilde expressie of die knappe Française precies over zingt. We zochten het voor je uit met behulp van vertalingen van Songfestivalblog Wiwiblogs.

Voor het eerst sinds 1997 hebben de Denen een lied in eigen taal ingezonden. In het vrolijke, Abba-achtige 70’s discolied zingt het Deense duo Fyr & Flamme over hun eerste ervaring op de dansvloer. De songtitel, vertaald als ‘oefen op elkaar’, klinkt wat seksueel getint, maar mag onschuldig worden geïnterpreteerd. Het nummer gaat namelijk over je plek veroveren op de dansvloer waar ‘we ons nooit méér levend voelen dan nu’ oftewel: ‘Vi bli’r aldrig mere levende end lige her og nu.’ Deze plek op de dansvloer verover je niet met arrogantie of hoogmoed volgens de Denen. Uit het lied blijkt goed van wat voor mentaliteit ze houden: rustig, beleefd en down-to-earth. In plaats van stoere praat over vrouwen versieren, geeft het Deense duo wijselijk toe eigenlijk nog maar jongetjes te zijn – ‘Lige om lidt er vi to voksne / Du er kvinden, jeg er manden’ oftewel: ‘Binnenkort zijn we volwassen / Jij bent de vrouw, ik ben de man.’ Schattig, toch?

De titel verraadt het al, maar dit nummer gaat over de Russische vrouw die door de jaren heen getransformeerd is van onderdanig en machteloos naar onafhankelijk en krachtig, maar desondanks nog altijd worstelt met verwachtingen van de Russische maatschappij. Verwachtingen als, ‘Ало? Где же дети? / Ты в целом красива’ oftewel ‘je bent over de 30, hallo? Waar blijven je kinderen?’ of ‘Но вот бы похудеть бы /Надень подлиннее’, wat kan worden vertaald als: ‘Je ziet er over het algemeen leuk uit, maar afvallen zal je goed doen.’

Maar huh, wacht even. Rusland en een feministisch nummer? Ja echt! De Russische Manizha staat bekend om het laten horen van haar activistische stem. Zo lanceerde ze in 2019 een campagne tegen huiselijk geweld, deed mee aan een muziekvideo voor een queer-magazine (wat haar Instagram 10.000 volgers kostte) en is ze ‘Goodwill-ambassadeur’ van de VN-Vluchtelingenorganisatie. Het nummer werd niet geheel onverwacht door iedere Rus even goed ontvangen. Een Russische onderzoekscommissie, die doorgaans ‘grote misdaden’ onderzoekt, ontving in maart het verzoek van de publieksorganisatie ‘Russian Union of Orthodox Women’ om de tekst van het nummer te controleren op mogelijke ‘illegale uitspraken’. Volgens de christelijke organisatie zou het nummer haatdragend richting mannen zijn en de fundamenten van de traditionele familie ondermijnen. Want die Russische mannen hebben het natuurlijk al zo zwaar! Kortom, het moest verboden worden. Maar dat is niet gelukt, want Manizha staat morgen gewoon op het podium met haar female-empowerment song. You go girl!

Aanvankelijk wilde de Oekraïense band Go_A een andere versie van het nummer insturen, maar deze werd door Eurovision afgewezen omdat het te folkloristisch zou zijn en te veel gejatte zinnen uit traditionele Oekraïense nummers zou bevatten. Bovendien was het nummer een hele minuut te lang, dus moest de band aan de bak om het nummer te herschrijven.

En dat is gelukt! In het steeds sneller klinkende Oekraïense rave-nummer wordt de typisch Oekraïense ‘vesnyanka’ geëerd. De vesnyanka is een ritmisch volksliederengenre dat van oudsher het begin van de lente met zang en dans onthaald. Een op zich levenloos iets zou je zeggen, maar in SHUM wordt aan de vesnyanka ook de nogal vreemde vraag gesteld waar het de winter heeft doorgebracht. Ah verrek, de vesnyanka heeft op een esdoorn ergens aan een bosrand een T-shirt lopen spinnen, zo blijkt een regel later. Dat ‘spinnen’ is superbelangrijk, want het woordje ‘Сію’ komt precies veertig keer voorbij. Ondertussen zijn er allerlei corona-referenties te bespeuren in zowel de videoclip –waar een dansende man in wit pak met mondkap uit een bos opduikt– als in de tekst: ‘Kom lente, kom, wacht niet, we gaan naar buiten om van elkaar te houden / Kom op, kom op, we hebben wat herrie gemaakt / Maak lawaai en maak de lente wakker’. En dan is er ook nog een uil ‘die blaast in het water.’ Kortom, een nogal bizarre inzending waar geen touw aan vast te spinnen is.

De Fransen staan er natuurlijk om bekend te hechten aan hun eigen taal en cultuur en dat is dit jaar uiteraard niet anders. Alhoewel we in Nederland best een aardig woordje Frans spreken, blijft het een verdomd lastig en vooral razendsnel taaltje. De Franse Barbara Pravi zingt met volle overgave en dramatiek over de reis van een vrouw van onzekerheid naar kracht en introduceert zich in de eerste zin als ‘Moi la chanteuse à demi’ oftewel ‘ik, de wannabe-zangeres’. In interviews vertelde Pravi dat het nummer als een coming-out voelde. Voilà vertelt het verhaal van een vrouw die haar ‘yeux noirs et de son rêve fou’ –zwarte ogen en gestoorde droom­– overwint en haar plek nu in durft te nemen: ‘Voilà, voilà, voilà, voilà qui je suis’, oftewel hier, hier, hier, hier ben ik. Het typisch Franse chanson doet het goed bij de bookmakers, maar is wellicht iets té theatraal voor een glorieuze Songfestivalwinst. Meeslepend is ‘ie in elk geval!

Het Italiaanse rocknummer Zitte e buoni – ‘zwijg en gedraag je’– is een manifest voor de wilde geesten die vooruit willen en op zoek zijn naar hun unieke kracht. Het is een veelbelovend nummer wat het goed doet bij de bookmakers, maar door Eurovision aanvankelijk niet met vreugde werd onthaald. Het nummer zou namelijk te veel expliciete taal bevatten en moest daardoor wat aanpassingen ondergaan. Zo moesten de regels ‘Vi conviene toccarvi i coglioni’ –oftewel: je kunt maar beter je ballen aanraken’, in het Italiaans een uitspraak om ongeluk te verdrijven– en ‘non sa di che cazzo parla’ –ze weten niet waar de fuck ze het over hebben– aangepast worden. Maar ook binnen de Eurovisie-lijntjes is de Italiaanse song lekker ontregelend. Onder begeleiding van continu scheurende gitaren verklaart leadvocalist Damiono David zichzelf voor gek: ‘Sono fuori di testa’. Maar hij is in elk geval anders dan de meute: ‘ma diverso da loro’. En hij is vooral niet te stoppen in zijn zoektocht naar z’n wilde ik: ‘Se vuoi fermarmi ritenta / Prova a tagliarmi la testa’, oftewel: ‘Als je me wilt stoppen, probeer het opnieuw. Probeer mijn hoofd eraf te hakken.’ Shut up, in plaats van het weeïge ‘Open up’. Heerlijke non-conformistische rock dus!