De Wereld Draait Door is gestopt. De talkshow met Matthijs van Nieuwkerk had op 27 maart 2020 de allerlaatste uitzending. 15 seizoenen lang is DWDD op de buis geweest. Je kunt hier op de site nog uitzendingen en fragmenten terugkijken.
DWDD University: Wat zijn zwarte gaten?
•
1406 keer bekeken
• 
Illustratie: NASA, M. Weiss
'Zwarte gaten zijn de afvoerputjes van het heelal, kosmische stofzuigers, de schurken van de wetenschap'
Zoals Robbert Dijkgraaf vanavond vertelde in zijn college voor DWDD University, was 2019 het jaar waarin wetenschappers voor het eerst een zwart gat op beeld wisten te vangen. Maar wat zijn zwarte gaten eigenlijk?
Een zwart gat is een plek in de ruimte waar de zwaartekracht zo zwaar is dat zelfs licht er niet aan ontkomt. Zwarte gaten hoeven helemaal niet groot te zijn. De kleinste zwarte gaten zijn slechts de grootte van een atoom, maar hebben de massa van een berg zo groot als de Mont Blanc. Massa staat voor de hoeveelheid materie in iets. Wetenschappers gaan er vanuit dat de kleinste zwarte gaten werden gevormd bij het ontstaan van het heelal.
Er bestaan ook 'stellaire zwarte gaten' die uit tot wel twintig keer zo veel massa bestaan als de zon. Vermoedelijk bestaan er vele stellaire zwarten gaten in het sterrenstelsel waartoe de aarde behoort, bekend als de Melkweg. Stellaire zwarte gaten ontstaan wanneer de kern van een grote ster implodeert. Bij een implosie van de kern komen gigantische hoeveelheden energie vrij, waardoor de buitenlagen van de ster de ruimte in worden geslingerd. Alleen de ineengestorte kern blijft over. Zo'n uitbarsting noemen we een supernova.
Supermassieve zwarte gaten
De grootste zwarte gaten heten 'supermassieve zwarte gaten' en hebben de massa van meer dan een miljoen zonnen samen. Wetenschappers hebben aangetoond dat zich in het centrum van elk groot sterrenstelsel een supermassief zwart gat bevindt. 'Ons' supermassieve zwarte gat heet Sagittarius A, heeft een massa van ongeveer 4 miljoen zonnen en zou in een bal passen ten grote van een paar miljoen planeten aarde. Wetenschappers denken dat supermassieve zwarte gaten op hetzelfde moment zijn ontstaan als het sterrenstelsel waartoe zij behoren.
Zwarte gaten zijn eigenlijk onzichtbaar, omdat de sterke zwaartekracht al het licht naar het centrum van het zwarte gat trekt. Toch zijn wetenschappers in staat zwarte gaten te bestuderen, omdat ze wel kunnen waarnemen hoe omringende sterren en gassen reageren op de zwaartekracht. Als een ster in de buurt komt van een zwart gat, ontstaat licht met hoge energie. Dat licht kan niet met het blote oog worden waargenomen, maar met behulp van telescopen en satellieten wel worden bestudeerd.
Je hoeft niet bang te zijn dat de aarde in een zwart gat zal verdwijnen, omdat er geen zwart gat dicht genoeg in de buurt is van ons zonnestelsel. Ook voor het imploderen van de zon zelf hoef je je niet druk te maken, want de zon is niet groot genoeg om een stellair zwart gat te veroorzaken.
Bron: NASA
'Zwarte gaten zijn de afvoerputjes van het heelal, kosmische stofzuigers, de ultieme bad guys, de schurken van de wetenschap', aldus Robbert Dijkgraaf. Kijk hieronder zijn college uit 2015 over het onderwerp terug.
Een zwart gat is een plek in de ruimte waar de zwaartekracht zo zwaar is dat zelfs licht er niet aan ontkomt. Zwarte gaten hoeven helemaal niet groot te zijn. De kleinste zwarte gaten zijn slechts de grootte van een atoom, maar hebben de massa van een berg zo groot als de Mont Blanc. Massa staat voor de hoeveelheid materie in iets. Wetenschappers gaan er vanuit dat de kleinste zwarte gaten werden gevormd bij het ontstaan van het heelal.
Er bestaan ook 'stellaire zwarte gaten' die uit tot wel twintig keer zo veel massa bestaan als de zon. Vermoedelijk bestaan er vele stellaire zwarten gaten in het sterrenstelsel waartoe de aarde behoort, bekend als de Melkweg. Stellaire zwarte gaten ontstaan wanneer de kern van een grote ster implodeert. Bij een implosie van de kern komen gigantische hoeveelheden energie vrij, waardoor de buitenlagen van de ster de ruimte in worden geslingerd. Alleen de ineengestorte kern blijft over. Zo'n uitbarsting noemen we een supernova.
Supermassieve zwarte gaten
De grootste zwarte gaten heten 'supermassieve zwarte gaten' en hebben de massa van meer dan een miljoen zonnen samen. Wetenschappers hebben aangetoond dat zich in het centrum van elk groot sterrenstelsel een supermassief zwart gat bevindt. 'Ons' supermassieve zwarte gat heet Sagittarius A, heeft een massa van ongeveer 4 miljoen zonnen en zou in een bal passen ten grote van een paar miljoen planeten aarde. Wetenschappers denken dat supermassieve zwarte gaten op hetzelfde moment zijn ontstaan als het sterrenstelsel waartoe zij behoren.
Zwarte gaten zijn eigenlijk onzichtbaar, omdat de sterke zwaartekracht al het licht naar het centrum van het zwarte gat trekt. Toch zijn wetenschappers in staat zwarte gaten te bestuderen, omdat ze wel kunnen waarnemen hoe omringende sterren en gassen reageren op de zwaartekracht. Als een ster in de buurt komt van een zwart gat, ontstaat licht met hoge energie. Dat licht kan niet met het blote oog worden waargenomen, maar met behulp van telescopen en satellieten wel worden bestudeerd.
Je hoeft niet bang te zijn dat de aarde in een zwart gat zal verdwijnen, omdat er geen zwart gat dicht genoeg in de buurt is van ons zonnestelsel. Ook voor het imploderen van de zon zelf hoef je je niet druk te maken, want de zon is niet groot genoeg om een stellair zwart gat te veroorzaken.
Bron: NASA
'Zwarte gaten zijn de afvoerputjes van het heelal, kosmische stofzuigers, de ultieme bad guys, de schurken van de wetenschap', aldus Robbert Dijkgraaf. Kijk hieronder zijn college uit 2015 over het onderwerp terug.
Praat mee
