#MijnEindeWereld met Fieke

In #MijnEindeWereld delen wij elke week een bijzonder verhaal met jullie over mensen die het einde van de wereld hebben opgezocht. Deze week spreken we Fieke Rader. Zij woont en werkt in het afgelegen Ny-Ålesund op Spitsbergen. Hier doet Fieke wetenschappelijk onderzoek naar het poolgebied en leeft zij in de kleine gemeenschap die op het geïsoleerde eiland leeft.

Hoe zag je leven eruit voordat je naar Ny-Ålesund vertrok?
“Ik heb drie en een half jaar in Berlijn gewoond. Ik heb daar gestudeerd, was er actief in een koor en heb nog als bijbaantje Nederlandse les gegeven. Ik volgde er een studie over milieuwetenschappen en technologie. Mijn originele plan was om een master in Wageningen te gaan doen, maar ontmoette mijn toenmalige vriend en ben naar Berlijn verhuist. Op basis van de universiteitswebsite heb ik een studiekeuze gemaakt. Eenmaal aangekomen in Berlijn bleek de studie niet te zijn wat ik ervan verwachte. Ik ben toen van studie gewisseld en vond een studie op het raakvlak van milieuwetenschappen en technologie. Dit was perfect voor mij aangezien ik altijd al een interesse in scheikunde heb gehad. Tijdens mijn studie heb ik mij gespecialiseerd in atmosferische chemie en natuurkunde. Door mijn specialisatie ben ik toen terecht gekomen bij een onderzoeksgroep van het Duitse Pool Institute. In dit instituut wordt fundamenteel onderzoek gedaan naar de poolgebieden. Pool onderzoek is heel relevant aangezien het Noordpoolgebied bijna drie keer sneller opwarmt dan de rest van de aarde. Verandering is daardoor heel goed meetbaar en deze data wordt direct gebruikt om het klimaatsysteem van het Arctische gebied te bestuderen. Al met al had ik een vrij druk leven in een onwijs grote stad als Berlijn, dit is een aanzienlijk contrast met hoe mij leven er nu uit ziet.” 

Waar komt de behoefte om te reizen vandaan?
“Ik heb een grote interesse in het leren kennen van nieuwe culturen en talen. Ik ben dus niet geïnteresseerd om de toerist uit te hangen, maar vind het heel fijn om langer op één plek te zijn en het leven van de mensen daar te leren kennen. Ik ben altijd nieuwsgierig naar hoe het is om op een bepaalde plek te leven en dus niet zo zeer hoe het is om een plek te bezoeken. Tijdens mijn studie heb ik drie zomers gewerkt op een camping in Frankrijk. De cultuurverschillen zijn helemaal niet groot, maar toch het is een andere dynamiek waardoor je een andere manier van leven leert kennen. Verder heb ik vier maanden in Ecuador en Peru gereisd en heb dat langzaam gedaan zodat ik langer op één plek kon blijven. Ik weet ook niet of ik nu nog op heel veel andere plekken zou willen leven. Het overkomt mij gewoon dat ik plekken leer kennen die ik ontzettend gaaf vind en waar ik voor een tijd wil leven.”

Waarom ben je naar Ny-Ålesund gegaan?
“Tijdens mijn masterscriptie aan het Duitse Pool Institute, stond op de planning dat ik een maand naar Spitsbergen zou gaan in maart 2020. Ik zou daar mee werken aan een campagne om weerballonnen op te laten. En toen kwam Covid. Ik zat op dat moment al in Ny-Ålesund, maar veel wetenschappers die hun veldwerk hier op Spitsbergen hadden gepland konden niet meer naartoe komen. Toen kreeg ik de optie om drie maanden langer te blijven. Ik ben toen vier maanden, van maart tot juni, op Spitsbergen geweest. De hele ervaring was mij zo goed bevallen dat ik bij aankomst thuis meteen voelde dat ik terug wilde. Ik heb toen gesolliciteerd voor de functie die ik nu heb en ben sinds april 2021 hier op Spitsbergen.”

Hoe ziet een dag in jouw leven eruit?
“Ik ben ‘observatory engineer’ wat inhoud dat ik verantwoordelijk ben voor alle wetenschappelijke meetapparatuur en zorg dat alles werkt. Wij hebben hier namelijk ontzettend veel instrumenten en apparatuur die metingen doen in atmosfeer, in de bodem en in de oceaan. Elk instrument heeft zijn eigen hoofdwetenschapper en hoofdingenieur die tot in detail weten, maar ik ben hier ter plaatse om er elke dag voor te zorgen dat alles werkt.

De invulling van de dagen op Spitsbergen is erg afhankelijk van zomer- en winterperiode. In de zomer is het hier 24 uur per dag licht terwijl in de winter het 24 uur per dag donker is. Momenteel is het winter, dus ik zit hier nu ook altijd in het donker. Het eetritme is hier erg belangrijk en strak geregeld omdat dit de enige vorm van ritme is. We eten elke dag alle maaltijden samen in de kantine met alle inwoners van het dorp. In de winter wonen hier ongeveer 40 mensen, maar in de zomer kunnen die aantallen oplopen tot 150. Ik ontbijt rond acht uur en daarna vertrek ik naar mijn werk. Dit is heel dicht bij, net als alles hier in Ny-Ålesund. Na een wandeling van ongeveer drie minuten stap ik mijn werk binnen en begin ik met het controleren van alle meetinstrumenten in het observatorium. Daarna schrijf ik een aantal e-mails en hou ik mij bezig met de onderzoeken die op dat moment lopen. Nu in de winter bijvoorbeeld moet ik regelmatig naar buiten om kuilen in de sneeuw te graven om metingen te doen. In de zomer moet ik wel eens met wetenschappers het fjord op varen. Alleen de mensen die hier op het station een vaste aanstelling hebben, hebben een vaarbewijs waaronder ik. Tussendoor, rond een uur of twaalf, lunchen we weer met iedereen samen.

Avondeten is hier echt ontzettend vroeg, namelijk om half vijf. Zo vroeg eten is iets typisch Noors heb ik ontdekt. Het voordeel is wel dat je dan nog een hele lange avond hebt. Soms moet ik dan nog een beetje werken of een aantal metingen doen, maar als ik vrij ben kan ik er hier altijd op uit. Zeker in zomer omdat het altijd licht is, kun je veel doen in je avonden zoals wandelingen maken, het fjord op of een rondje varen. Daarnaast is er een kleine sportschool en een sauna waar wij allemaal gebruik van kunnen maken. Verder is Ny-Ålesund een erg sociale plek dus ‘s avonds zijn er altijd veel activiteiten en mensen zoeken elkaar op. Iedereen hier in het dorp is naast zijn of haar werk actief in de gemeenschap op een bepaalde manier. Zo zijn er bijvoorbeeld mensen die de sportschool bijhouden, mensen die voor de muziekinstrumenten verantwoordelijk zijn of mensen die de bezoekershuisjes hier schoonhouden. Zelf ben ik actief in de ‘arts and crafts’ commissie. Ik heb een aantal muziek- en karaokeavonden georganiseerd, maak foto’s en ben actief geweest bij de organisatie van feesten. Vooral de feesten die met de zon te maken hebben zijn hier belangrijk zoals bijvoorbeeld het zonfeest, wanneer de zon voor het eerst weer boven de horizon komt.”

Wat zijn obstakels die je bent tegengekomen?
“Ik ben hier nu 15 maanden achter elkaar en ik merk dat ik redelijk losraak van het leven terug in Berlijn. Dit is prima en ik wist ook dat het zo zou zijn. Ik ervaar alleen nu wel dat het echt moeite en discipline kost om actief met mensen in contact te blijven. Een ander obstakel is het dag en nacht ritme en de beleving van tijd. Mijn gevoel voor tijd is compleet verdwenen. Het is hier of volledig donker of volledig licht. Ik merk dat de tijd hier heel snel gaat en dat ik daardoor soms verjaardagen of afspraken vergeet terwijl ik daar vroeger nooit last van had. Verder ben ik eigenlijk vrij wel altijd moe. In de zomer ben ik moe omdat er veel werk is en doordat het continue licht is. Hierdoor sta je lichamelijk altijd in een actieve modus wat vrij vermoeiend is. In de winter sta je juist de hele tijd in een slaperige modus omdat het de hele dag donker is, hierdoor ben je eigenlijk ook de hele tijd moe. Ik ben hier dus altijd een beetje moe. 

Verder is het niet altijd makkelijk om het dorp te verlaten en je moet je altijd goed voorbereiden. In de winter is het koud en donker en moet ik mij heel goed aankleden voordat ik langere tijd naar buiten ga. We hebben altijd een walkietalkie bij ons als we Ny-Ålesund verlaten en mochten we verder gaan dan het bereik van de walkietalkie, hebben we een satelliettelefoon op zak. Daarnaast dragen mensen hier wapens als signaalpistolen en geweren. Dat is hier verplicht als je het dorpje verlaat. Er zijn hier ijsberen dus die beide wapens dienen ter verdediging in het ergste geval. Gelukkig komt het bijna nooit voor dat mensen deze wapens nodig hebben. Op pad gaan gaat hier altijd gepaard met een goede voorbereiding en veel veiligheidsaspecten. Met slecht weer kun je soms simpelweg niet naar buiten en kan het soms wel een beetje opgesloten voelen.”

Wat heb je geleerd van het leven aan het einde van de wereld?
“Ik heb geleerd dat ik het heel fijn vind om in een gemeenschap te leven. Ny-Ålesund is klein en afgelegen dus iedereen kent elkaar. Doordat het zo klein is, is het heel sociaal. Toen ik hier op Spitsbergen kwam, voelde ik mij na een maand al volledig geïntegreerd terwijl dat in Berlijn ruim een jaar duurde. Ik heb hier echt geleerd hoe weinig je nodig hebt om je fijn te voelen. Je hebt fijne mensen om je heen nodig, fijne natuur, een inkomen is praktisch maar verder heb je eigenlijk niet veel nodig. Zo zijn er hier op Spitsbergen ook bijna geen winkels. Er is hier één klein winkeltje die twee keer per week een uur open is. Je kunt er wat drankjes kopen, wat verzorgingsartikelen en souvenirs, maar verder niks. Er is hier verder geen reclame of andere winkels en ik vind dit ontzettend fijn.

Daarnaast heb ik gemerkt hoe fijn en hoe belangrijk het is om je eigen boontjes te kunnen doppen. Iedereen hier kan echt iets. Er is hier niet veel dus als je een probleem hebt zul je die vaak zelfs moeten oplossen of er moeten mensen in de gemeenschap zijn die het kunnen oplossen. Het fijne is dan ook dat mensen in, ik noem het maar, ‘no-bullshit’ banen echt gewaardeerd worden. Iedereen hier kan iets en elke baan is belangrijk voor het dorpje. Het zijn de elektricien, de loodgieter en de mechanicus die hier echt op een voetstuk geplaatst worden omdat iedereen hen nodig heeft. Deze beroepen worden dan ook actief gewaardeerd. Ik vind het goed dat het hier zo zichtbaar is dat het vooral deze praktische mensen zijn die we echt nodig hebben. In Nederland of Duitsland daarentegen zijn het vaak de mensen waren met banen die meer geld genereren, die het meest actief gewaardeerd worden of het meeste geld verdienen.”

Hoe zie je de toekomst voor je?
“Waar, weet ik niet precies. Ik heb nu het idee dat ik of terug zal komen voor nog een ander seizoen hier op Spitsbergen of terug zal gaan naar de omgeving van Berlijn. Ik zou niet graag weer in de stad willen wonen. Ik denk dat ik het wel zou kunnen, mijn voorkeur gaat er alleen naar uit om buiten grote steden te wonen. De omgeving van Berlijn trekt mij wel. Ik heb daar nog veel vrienden en veel mensen die hier in Ny-Ålesund hebben gewerkt wonen in de omgeving van Berlijn. Het is leuk om mensen om je heen te hebben waarmee je zo’n ervaring als dit hebt gedeeld.

Het belangrijkste is voor mij om met vrienden te wonen en een kleine gemeenschap te vormen. Daar misschien een moestuin te hebben, een paar geiten en een muziekkamer om regelmatig met elkaar muziek te kunnen maken. Een iets meer zelfvoorzienend leven in een gemeenschap waarin er veel creatieve uitwisselingen kunnen worden gedaan dat lijkt mij het allermooist. Het is fijn om in een groep te leven. In het begin moet je er even aan wennen, maar het voordeel van een kleine gemeenschap als hier in Ny-Ålesund is dat je met iedereen omgaat en een vriendschappelijke verbinding hebt. Doordat het hier zo geïsoleerd is, is contact maken met de mensen om je heen heel makkelijk. Dit is heel anders dan in een grote stad als bijvoorbeeld Berlijn. Ik zie het in elk geval absoluut niet voor mij om met één ander persoon in een klein appartement in een grote stad te wonen.”

Heb je een boodschap die je aan anderen zou willen meegeven?
“Je hebt echt niet veel nodig. Met fijne mensen om je heen, met natuur om je heen en met ideeën kun je al heel snel gelukkig zijn. Het is belangrijk om je directe medemens te zien en waar te nemen. In grote steden wonen zo veel mensen en toch is het zo anoniem. Probeer eens wat meer naar de mensen in jouw directe omgeving en probeer ze echt te zien. Het hoeft niet groots te zijn, maar groet ze bijvoorbeeld of ga eens op de koffie. Elkaar echt zien is volgens mij het meest belangrijk.”