Lumumba: waartoe de zwarte mens in staat is als hij in vrijheid werkt

Op 17 januari 2016 was het precies 55 jaar geleden dat Emery Patrice Lumumba, de eerste democratisch gekozen premier van het net onafhankelijke Democratisch Republiek Congo werd vermoord. Lumumba was een wonderlijke man, een wonderlijke leider en wonderlijke vader.

Hij trad op 30 juni in zijn ambt, die niet meer dan 10 weken zou duren. Door politieke chaos en samenzweringen werd hij gevangen genomen en werd er een coup gepleegd. Het Westen (België, De Verenigde Staten, Engeland) hebben een cruciale, zo niet, een primaire rol gespeeld bij zijn moord (samen met hun lokale marionetten zoals Mobutu Seseko die zij konden commanderen). Georges Nzongola-Ntalaja, professor van African en Afro-American Studies bij de University of North Carolina noemde de moord op Lumumba in The Guarida ‘The most important assassination of the 20th century’.

Om de moord op Lumumba te begrijpen dien je deze die in perspectief te plaatsen van een hegemonie tussen twee wereldmachten tijdens de Koude Oorlog. Leiders zoals Lumumba in Congo en Mossadeq in Iran werden door het Westen als onvoorspelbaar beschouwd (simpelweg omdat ze gelijkheid wilden en dat was het Westen eigenlijk niet gewend). De meest effectieve methode was om ze uit te schakelen en daarvoor regimes te plaatsen die zij makkelijk konden controleren en hun agenda dienden. Dit proces wordt door sommige neo-kolonialisme genoemd en is tot de dag van vandaag nog steeds gaande.

Lumumba was niet zo maar een man. Zijn speech op 30 juni 1960 (de dag van de onafhankelijkheid van Congo) wordt als een belangrijke gids beschouwd binnen de geest van een onafhankelijk Afrika waar veel Pan-Afrikanen zich toen en nu voor inzetten. Zondagavond zond de VPRO de speech van Lumumba uit in Speeches. Kijk deze en laat u verwonderen door deze wonderlijke man.

We zullen nooit weten wat Lumumba zou hebben gedaan, maar we weten wel dat hij een buitengewoon dienstbare man was die het van een onbekende dorpsjongen naar een grote staatsman was geworden. Hij is letterlijk van niets in de wereld van de 20ste eeuw naar een autodidacte leerling die internationale aanzien kreeg als revolutionaire denker binnen de Pan-Afrikaanse beweging gegaan.

Veel Congolezen zijn moe van de ‘achteruitgang’ van hun land na de moord op Lumumba en de jaren van dictatuur, chaos en schijndemocratie die daarna volgden. Maar ik weet wel dat ze met de geest, het geloof en de energie van Lumumba meer motivatie kunnen krijgen om meer voor hun land te betekenen. Een man die in een brief aan zijn vrouw schreef dat hij bereid was om te sterven voor de idealen van gelijkheid en onafhankelijkheid (Elke keer als je een quote van Mandela in deze richting leest moet je gelijk beseffen dat Lumumba mensen zoals Mandela heeft geïnspireerd).

Waar Lumumba in ieder geval voor stond, zoals uit zijn speech(es) en plannen blijkt, is een ongelooflijk positieve houding naar de toekomst.

“Maar wij, die door de stemming van uw verkozen vertegenwoordigers werden aangesteld om ons dierbaar land te leiden, wij die in lichaam en ziel geleden hebben aan de koloniale onderdrukking, wij zeggen u heel luid, dat alles is voortaan voorbij. De republiek Congo is uitgeroepen, en ons land is nu in de handen van zijn eigen kinderen. Samen, mijn broeders, mijn zusters, gaan wij een nieuwe strijd beginnen, een edele strijd die ons land zal leiden naar vrede, welvaart en grootheid. Wij zullen de wereld tonen waartoe de zwarte mens in staat is wanneer hij in vrijheid werkt, en wij zullen van Congo het centrum van de uitstraling van gans Afrika maken. Wij gaan erover waken dat de gronden van ons vaderland werkelijk ten goede zullen komen aan zijn kinderen. Wij gaan alle vroegere wetten herzien en er nieuwe maken, (wetten) die rechtvaardig en edel zullen zijn.”

Er valt veel te zeggen over wie de speech van Lumumba becommentarieërt in Speeches (Congolezen moeten aan het woord), maar ook over verbanden die worden gelegd tussen Lumumba toen en de strijd om verkiezingen ieder jaar in Congo (geen goede vergelijking), maar mijn hoop is vooral dat iedereen iets van Lumumba’s energie meekrijgt. Moge Lumumba de rest van u blijven inspireren en een gids blijven in een strijd tegen ongelijkheid, waar dan ook ter wereld.

Rest in power and Peace Emery Patrice Lumumba!