Achter dat schitterende Sail gaan donkere verhalen schuil

Het wereldrecord met zijn allen op klapstoeltjes gaan zitten wordt deze vrijdag waarschijnlijk doorbroken.  Reden is de massale uittocht van het publiek naar de oevers van het Noordzeekanaal en 't IJ om de aankomst van de tall ships te bewonderen die statig in de richting van Amsterdam varen. De hysterie van de media doet denken aan Oranje in een WK finale.  Des burgers borst zwelt van trots en als er nog behoorlijk cultuuronderwijs werd gegeven in dit land zou men op die klapstoeltjes massaal deze regels van Vondel aan elkaar citeren

Aan d' Amstel en aan 't IJ, daar doet zich heerlijk open
Zij, die als keizerin de kroon draagt van Europe,
Amstelredam, die 't hoofd verheft aan 's hemels as
En schiet op Pluto's borst haar wortels door 't moeras.
Wat wat'ren worden niet beschaduwd door haar zeilen?
Op welke markten gaat zij niet haar waren veilen?
Wat volken ziet ze niet beschijnen door de maan,
Zij die zelf wetten stelt de ganse oceaan?
Zij breidt haar vleugels uit door aanwas veler zielen,
En sleept de wereld in met overladen kielen.
Welvaren blijv' haar erf, zolang de priesterschap
De raad niet overheerst en blindhokt met de kap.

Mijn moeder vertelde graag een verhaal over de thuiskomsten van mijn opa, die we in de familie kenden als opa Klekamp of ome Nes. Hij was hofmeester op de schepen van de Verenigde Nederlandsche Scheepvaartmaatschappij (VNS) waarvan de namen altijd eindigden op -kerk.

In onberispelijk uniform schreed opa Klekamp de straat in met in zijn kielzog een paar Laskaren die zijn bagage droegen, zware koffers en de zeemanskist. "Kleine bruine mannetjes" verduidelijkte mijn moeder. De Laskaren zeulden de loodzware bagage de trappen op naar het bovenhuis waar opa met zijn gezin domicilie hield. Daar moesten ze gehurkt in de gang wachten tot hij ze met een snauw weg stuurde. "Zo zijn ze het nu eenmaal gewend", zei opa er dan bij.

Al voor de Tweede Wereldoorlog buitten de Nederlandse rederijen Aziaten uit. Ze deden het zwaarste en smerigste werk aan boord, waarvoor ze een gage van niks ontvingen. Of ze waren knipmessende bediendes op de schepen van de Rotterdamsche Lloyd waar ze bekend stonden als 'Javaantjes'.

Ze werden zo ongeveer als slaven behandeld want anders - zo luidde de opvatting - maakten ze misbruik van je. Ik herinner mij nog hoe mijn vader tijdens de wekelijkse discussies met mijn ooms over staat en maatschappij van iedereen gelijk kreeg als hij met grote nadruk sprak: "De Chinees, de Chinees is tevreden met een handje rijst".

Tegenwoordig proberen de overgebleven maritieme bedrijven in Nederland nog steeds zoveel mogelijk met Aziatisch personeel te varen want die kun je lekker weinig betalen. Daarom kom je in de haven van Rotterdam, op tankers en op gevaartes van bedrijven als Bos Kalis zoveel Filipinos tegen. In de tijd van Vondel wapperde de driekleur op de wereldzeeën. Tegenwoordig is dat nauwelijks nog het geval want scheepseigenaren varen liever onder de vlag van landen die niet of nauwelijks eisen stellen aan de bejegening van de varensgezellen. Wat dat betreft is de stoet met opa Klekamp aan het hoofd nog steeds een metafoor van hoe het er in de maritieme sector aan toe gaat.

Daarom gaan mijn gedachten bij het zien van die tall ships ook uit naar Edo Fimmen. Dat is een vergeten grootheid - maar wel degelijk een man van ongewoon formaat - uit die vakbeweging: Edo Fimmen.

Fimmen was de drijvende kracht achter de Internationale Transportarbeiders Federatie (ITF), die al in 1896 was opgericht maar pas onder zijn leiding een macht van betekenis werd. Hij had als jonge man al het orthodox protestants geloof verruild voor het socialisme. Hij was tegelijkertijd een knap organisator én inspirator. HIj maakte van de ITF een organisatie die het opnam voor iedereen in de transportsector, ongeacht huidskleur, levensovertuiging en afkomst.

Door zijn werk met zeelieden ontdekte Fimmen wat het Westerse kolonialisme in de praktijk teweegbracht. Tegelijk doorzag hij meteen het grote gevaar in de - fascistische - ideologieën die de superioriteit van eigen ras of volk predikten. Daar voerde de ITF actief strijd tegen. Zo organiseerde Fimmen in zijn jonge jaren al een boycot van Hongarije, toen de extreemrechtse Miklos Hórthy - in tijden van Orban weer een held - een witte terreur tegen links ontketende: transportarbeiders weigerden schepen voor Hongarije te laden. Misschien dat dit in 2025 mensen nog op een idee kan brengen.

Fimmen was onvermoeibaar. Hij werkte bijkans dag en nacht. Dat kwam hem op twee hersenbloedingen te staan, de laatste werd hem fataal. Hij stierf in 1942 in Cuarnavaca, Mexico want hij was op tijd met zijn tweede vrouw en haar kinderen ontkomen aan de nazis.

Edo Fimmen. Vergeet zijn naam niet. Er schuilen namelijk donkere verhalen  achter die tall ships. Ze worden aan de kades en in de zeemanshuizen wel verteld maar dit weekend van schittering en schijn overstemt ze, die verhalen over wie de wetten stelt in de ganse oceaan.

In Rotterdam op Katendrecht, staat een monument voor de Internationale Transportarbeiders Federatie en Edo Fimmen.

Illustraties: De zeilvaart door W.A. van Deventer, Edo Fimmen met zijn kameraden, Laskaren.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandcht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten open blijven. Teens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de ontreddering in Den Haag en de komende verkizeingsstrijd