Achterhaalde bezuinigingen op gehandicaptenzorg zijn onbegrijpelijk

Er was de afgelopen week veel aandacht voor de bezuinigingen op de gehandicaptenzorg. De sector krijgt vanaf 2026 te maken met een bezuiniging van 140 miljoen euro op de tarieven voor langdurige zorg. Mensen met een beperking, zorgprofessionals en zorgorganisaties maken zich hier grote zorgen en hopen dat de bezuinigingen controversieel verklaard worden. Dan gaan ze in 2026 niet door. Wie zich verdiept in de achtergrond en het ontstaan van deze bezuinigingen valt van de ene in de andere verbazing. Dat deze bezuinigingen überhaupt nog in de kabinetsplannen staan is een sterk staaltje Haagse interne systeemlogica, want voor iedereen buiten die systeemwereld is het onbestaanbaar.

Overheveling gaat niet door, maar bezuiniging wel
Neem de eerste bezuiniging, op ‘behandeling’, van 88 miljoen euro per jaar. Een deel van de cliënten in de Wet langdurige zorg ontvangt een pakket met behandeling op basis van deze wet, een ander deel ontvangt behandeling op basis van de zorgverzekeringswet. In het coalitieakkoord van 2021 werd besloten de medisch-generalistische zorg en de geneesmiddelen geheel over te hevelen naar de zorgverzekeringswet. Dit moet, zo schrijft de Haagse systeemlogica voor, vanaf 2025 een miljoenenbesparing opleveren. Het is dan al een raadsel waarom het verschuiven van kosten van de ene wet naar de andere wet zou leiden tot een kostenbesparing, maar blijkbaar is die verwachting er toch. In 2022 besluit de toenmalige minister dat de geplande overheveling meer kwaad dan goed doet en besluit deze maatregel te schrappen. Vreemd genoeg blijft de bezuiniging die bij de overheveling hoorde wel gewoon staan! Er wordt dus niets veranderd aan het systeem en er wordt geen enkele maatregel genomen die geld oplevert, maar de ‘oude’ bezuiniging blijft gewoon staan.

Bestaand beleid zou nu ineens extra geld opleveren
Of neem de tweede bezuiniging, vanwege ‘meerjarenafspraken’, van 52 miljoen euro per jaar vanaf 2026. Het idee is: als zorgkantoren langlopende afspraken maken met zorgaanbieders, dan weten die beter waar ze aan toe zijn, kunnen ze daar beter op sturen en zo kosten besparen. Hoewel meerjarenafspraken zeer welkom zijn en voor meer rust zorgen, is de financiële vertaling omstreden. Ten eerste: aanbieders van langdurige zorg met een jaarcontract kunnen er over het algemeen van uitgaan dat zij ook het volgende jaar gecontracteerd zullen worden. Ten tweede: ook bij meerjarenafspraken moet er ieder jaar door allerlei administratieve hoepels gesprongen worden en zijn er schommelingen in het bedrag dat de zorgaanbieder krijgt. De verlaging van de administratieve lasten en de financiële zekerheid door meerjarenafspraken is in de praktijk dus zeer beperkt. Het bedrag van 52 miljoen euro lijkt vooral gebaseerd op wensdenken. Maar het wordt nog gekker, omdat deze besparing eigenlijk al is verwerkt in de nieuwe tarieven en er nu tóch nog een keer vanaf gehaald wordt.

Kostprijsonderzoek: tarieven onder kostprijs
Er loopt op dit moment een tariefherijking bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De NZa voert daarvoor kostprijsonderzoeken uit. Dit moet leiden tot meer realistische tarieven voor de gehandicaptenzorg. Inmiddels is al duidelijk dat er extra geld nodig is voor de verhoging van de tarieven. Die tarieven zijn op dit moment namelijk niet kostendekkend en dus verliesgevend! Er wordt nu door de NZa uitgerekend hoe hoog een tarief moet zijn om kostendekkend te zijn. Als de NZa dat tarief vaststelt en vervolgens van het kabinet de opdracht krijgt om hier daarna nog 88 miljoen en 52 miljoen euro op te korten (en dat is wat er nu feitelijk staat te gebeuren), dan duiken de tarieven onmiddellijk weer onder de kostprijzen. Met funeste gevolgen voor de mensen die op deze zorg zijn aangewezen.

Niet uit te leggen
Dit is echt niet uit te leggen. In de Haagse systeemlogica kunnen deze bezuinigingen blijkbaar gewoon in de boeken blijven staan, ook als de grond eronder volledig is weggeslagen. Maar de gevolgen in de ‘echte’ wereld zijn groot en pijnlijk. Stop deze bezuinigingen!