Alleen door ons verleden onder ogen te zien, kunnen we een toekomst verdienen die beter is

Door Thijs Reuten en Tineke Strik, Europarlementariërs voor GroenLinksPvdA

Morgen herdenken we de genocide in Srebrenica, die precies 30 jaar geleden plaatsvond.
Over de hele wereld staan we stil bij de moord op meer dan 8.000 Bosnische vooral moslimmannen en -jongens door Bosnisch-Servische troepen. Puur het feit dat zoveel mensen in een paar dagen tijd werden uitgeroeid, is al gruwelijk. Maar het is nog erger  - en juist daar moeten we ons bewust van zijn - deze mensen werden niet per ongeluk slachtoffer van een oorlog, maar doelbewust vermoord vanwege hun etniciteit.

Deze herdenking kunnen en mogen we niet los zien van de bredere context. Niet alleen in Bosnië Herzegovina zelf, maar ook in de wereld van vandaag.

In Bosnië Herzegovina wordt de genocide nog steeds actief ontkend door het politieke leiderschap van de Republika Srpska. Er wordt gedaan alsof die 8.000 doden nooit hebben bestaan; er worden pogingen gedaan om deze zwarte bladzijde uit te wissen. Misschien nog erger, de genocide van Srebrenica wordt in sommige kringen nog steeds verheerlijkt als een heldendaad. Het getuigt allemaal van een totaal gebrek aan menselijkheid en respect voor het immense lijden dat is veroorzaakt.

Juist daarom moeten we blijven strijden om de feiten te beschermen en de slachtoffers te gedenken. En dat betekent ook: Srebrenica niet zien als een op zichzelf staande tragedie. Er zijn weliswaar geen afzonderlijke gerechtelijke uitspraken over genocide elders in Bosnië, maar het massale geweld elders maakte onmiskenbaar deel uit van hetzelfde patroon: een georganiseerde moordcampagne op basis van etniciteit.

Alexander Langer streed jarenlang tegen deze moordcampagne. Hij was een van de weinigen die toen al - als Italiaanse Groenen Europarlementariër - luid en duidelijk waarschuwde voor de etnische zuiveringen, maar hij kon de passiviteit en het wegkijken van Europa niet meer verdragen. Kort voor de val van Srebrenica, op 3 juli 1995, beroofde hij zichzelf van het leven. Zijn wanhoopskreet is nog steeds even pijnlijk en even actueel. Op de avond voor de internationale dag voor de herdenking van de genocide in Srebrenica staan we ook stil bij zijn strijd.

Het is vandaag onmogelijk voor ons om over Srebrenica en Alexander Langer te spreken, zonder ook te denken aan wat er in Gaza gebeurt. Ook daar zien we onmenselijk leed en een niet te verkroppen Europees gebrek aan actie. En het is des te schrijnender omdat we vandaag beter zouden moeten weten — juist door Srebrenica en andere tragedies.

Natuurlijk, iedere context is uniek, en gruwelijkheden zijn nooit volledig met elkaar te vergelijken. Maar voor ons is één ding helder: de woorden never again zijn in Europa tot een holle frase verworden of worden misbruikt. Never again staat inmiddels symbool voor het morele failliet van een Unie waarin lidstaten humaniteit en menselijk lijden te vaak ondergeschikt maken aan lobbybelangen, handelswinsten en een schrijnend gebrek aan politieke moed om met gelijke maat te meten en moeilijke besluiten te nemen en wel echt actie te ondernemen.

Wij kunnen allemaal niet opgeven en mogen niet wegkijken. Voor de Palestijnen. Voor de Oekraïners die nu vechten voor hun vrijheid en voortbestaan van hun land. En voor een multi-etnisch Bosnië Herzegovina waarin het verleden niet wordt ontkend, maar erkend.

Want alleen door ons verleden onder ogen te zien, kunnen we een toekomst verdienen die beter is. Zoals Alexander Langer zei: “Laten we niet langer wachten tot het te laat is. Wat begint als onverdraagzaamheid, eindigt in onmenselijkheid.”

In dit artikel gaat het ook over zelfdoding. Mocht je daar vragen over hebben of behoefte te hebben om er over te praten, bel 0900-0113 of bezoek 113.nl.