Als je van mensen houdt, hou je ook van dieren

“Als je niet van dieren houdt, hou je ook niet van mensen” placht mijn moeder vaak te zeggen als ik weer eens een opmerking maakte over haar grenzeloze liefde voor dieren in het algemeen en haar hondje in het bijzonder. Ik begreep die opmerking niet altijd omdat het een bijna religieuze overtuiging leek. Maar nu begrijp ik haar beter. Sinds een aantal jaren ben ik vegetariër en voel ik een toenemende weerstand tegen de wijze waarop wij, de mensheid, omgaan met dieren. Die weerstand groeide pas echt in de periode dat ik woordvoerder natuur was in de Tweede Kamer, na vele werkbezoeken aan veeboerderijen, veevervoer bedrijven en slachterijen. De vele debatten over dierenwelzijn, en de daaruit voortkomende Wet Dieren, ten spijt.

Rutger Bregman gaf mooie woorden aan het gevoel van onbehagen over onze omgang met dieren. “Het ellendige en afschuwelijke leven dat miljarden dieren lijden is voor mij de grootste morele catastrofe van deze tijd” is een van zijn uitspraken en hij geeft 3 redenen waarom hij vegetariër is geworden. In de eerste plaats de cijfers. Een ongelooflijk aantal dieren (koeien, kippen, schapen en varkens) wordt jaarlijks geslacht om de mens te voeden. Deze dieren worden doorgaans in gruwelijke mensonterende omstandigheden grootgebracht (reden 2). Deze dieren zijn intelligent en hebben een rijk gevoelsleven, maar de industriële veeteelt behandelt dieren niet als wezens met gevoel maar als hompen vlees (reden 3).

Reden genoeg om vegetariër te worden? Rutger geeft nog een overweging mee. Hoe kijken we over honderd jaar naar het gedrag van de mensheid nu? We vinden over het algemeen dat we best oké zijn. Onze sociale verworvenheden zijn tamelijk verbeterd. We hebben geen slavenhandel meer. We hebben vrouwenkiesrecht en streven gelijkheid tussen man-vrouw na. We hebben het homohuwelijk en zijn LHBTI-vriendelijk. De beschaving is ver gevorderd, toch? Maar ga eens kijken in de stallen van de vee-industrie, bij het levende veetransport, vaak over lange afstanden, en de slachthuizen; als je dat hebt gezien krijg je geen hap van je biefstuk meer door je keel. Hoe onze achter-achterkleinkinderen naar deze gruwelijke gewoonten kijken laat zich misschien moeilijk raden, maar de geschiedenis zou ons wat moeten leren. Nog maar 150 jaar geleden behandelden wij mensen zoals wij nu dieren behandelen. De slavernij is pas in 1860 afgeschaft.

Er is nog een moreel dilemma wat mij bezighoudt. Wat maakt dat wij mensen zo met dieren mogen omgaan? Wat is de legitimatie van ons handelen?

Omdat we aan de top van de piramide staan? Dat is wat Aristoteles al in de vierde eeuw voor Christus schreef in zijn ‘scala naturae.’ Mineralen onderaan, dan planten, dan dieren en dan de mens aan de top, net onder de goden. Deze ‘ladder van de natuur’ is stevig verankerd in onze cultuur, mede gevoed door het denken binnen het Christendom (Schreven, 2023). Dat denken werd door Darwin ter discussie gesteld. Hij gaf de mens met zijn evolutietheorie duidelijk een plaats in het dierenrijk, en plaatste de mens daarmee niet aan de top van de piramide. Hoewel Darwins evolutietheorie breed werd omarmd betekende dat niet dat het denken over de positie van mens en dier ten opzichte van elkaar veranderde. Want de mens heeft toch iets unieks boven het dier, namelijk de rede en het verstand.

De kennelijk gevoelde legitimatie voor de afschuwelijke manier waarop wij met dieren omgaan toont naar mijn idee de arrogantie van de mens ten opzichte van het dier; met rede en verstand is zij tot dit handelen in staat. Mij lijkt dat juist deze kwaliteiten een reden zijn voor het omgekeerde, zoals je als ouder met je kind omgaat. Immers, je kind staat in hiërarchie ook onder jou als ouder. Toch ga je in liefde en met verantwoordelijkheid met je kind om. Juist de rede en het verstand zijn de legitimatie voor mededogen, verantwoordelijkheid en diervriendelijkheid.

Mijn moeders woorden waren wijs, maar ik zou haar wijsheid willen aanvullen: “Als je van mensen houdt, hou je ook van dieren.”

Bregman, R. “Morele ambitie.” De Correspondent Uitgevers B.V., 2024
Bregman R. “Hierdoor werd ik in een klap vegetariër.” De Correspondent, 2020
Schreven, S. “Even over evolutie: de mens staat niet bovenaan.” Kennislink, 2023