Amerikaanse witte hegemonie in plaats van democratie

6 januari 2020, de bestorming van het Capitool. De generale repetitie van een staatsgreep die op dit moment voor het oog van de wereld plaatsvindt. Het kan verkeren, nietwaar? De Verenigde Staten die zich jarenlang presenteerde als het schoolvoorbeeld van een goede, gedegen, democratie, is niet meer: de arena’s die hun democratie schragen zijn ingestort. Het systeem is niet langer in staat om de aanvallen van ondemocratische politieke krachten te absorberen en te kanaliseren.

Maar ook hier in Europa is de democratie aan het wankelen. Ook hier in Europa speelt men mooi weer en hoopt dat het naderende onheil afgewend kan worden. Kan het tij nog gekeerd worden?

Democratisch verval
Wat heeft men als Westerse samenlevingen dan steeds over het hoofd gezien? Er wordt sinds de jaren '70 gewaarschuwd voor democratisch verval. Prominente politicologen als Robert Dahl en Arend Lijphart kwamen toen al tot de conclusie dat de democratie is een onvolmaakt proces is, waar continue aan gewerkt moet worden aan de rechten en vrijheden van de burgers.

Buiten de muren van de academicae werd typisch arrogant gereageerd want Lijphart en anderen verkondigen toch “maar meningen”. Als het politiek zó uitkwam werd met een gestrekt wijsvingertje richting het Zuiden gewezen. Afrika. Latijns-Amerika. Dáár zat het ondemocratische Satansgebroed. Dáár vertrapten de deplorabele zoals N’kruma, Idi Amin, Pinochet en Bouterse de Trias Politica. In Europa en Noord-Amerika deed men zulke dingen niet.

Wij de nette mensen van het noorden, tegenover de hangmat en knoflook-peeps onder de evenaar. Weberiaanser kon het niet. Nederland met zijn Dominee-Koopman- mentaliteit in het bijzonder, had en heeft nog steeds het vingerwijzen verheven tot nationale sport nummer 1. Als ze geld kunnen verdienen, dan maakt het niet uit als de mensenrechten worden geschonden. Maar als er niets te halen valt, dan gebruiken ze grote woorden. “Schurkenstaat”. “Failed State”.

En dan is daar Donald Trump die zich steeds meer ontpopt als een leider van zo'n gemankeerde staat.  De man die wenkbrauw-fronsende uitspraken doet, zoals tijdens de laatst gehouden plenaire vergadering van de VN. En ondanks al deze cues en clues blijft Europa krampachtig vasthouden aan de status quo. Mark Rutte die Trump “daddy” noemt. Een daddy die zijn kindjes continue onder de bus smijt, bedoelt hij. Een daddy die zijn kindjes net als Al Capone tijdens de Bootleg periode continue onder druk zet, door steeds te dreigen met handelsoorlogen, want zijn friends en family moeten voor oudjaar super-miljardair zijn. Net als de Venezuelaanse president Maduro en zijn elastieke familie.

Onbetrouwbare bondgenoot
Dat Trump een wispelturige, onberekenbare partner is, die mare moet de noordwestkust van Europa toch al hebben bereikt? Dus waarom doen Rutte, Von der Leyen, Macron en Starmer nog steeds alsof men te maken heeft met een stabiele en betrouwbare bondgenoot? Dat gekruip van de Europeanen. Hoe pathetisch kun je zijn? Neen, dan de Colombiaanse president Gustavo Petro die zich niet liet koeioneren en de Amerikanen precies vertelde wat hij van ze vond tijdens de laatst gehouden plenaire vergadering van de VN. De president van Brazilië Lula da Silva  stak beide middelvingers omhoog toen Donald Trump het waagde om zich te bemoeien met het strafproces van oud-president Bolsonaro.

Dus nogmaals de vraag: waarom blijft Brussel volharden dat de Amerikanen nog steeds de leiders van de vrije wereld zijn? Waarom erkent Brussel niet dat Amerika een ordinaire failed state is?

In eigen land gebruikt Donald Trump de grondwet als voetveeg: het Supreme Court en het parlement (beide Kamers, Senaat en het Huis) zijn intrinsiek onderdeel van de executieve geworden. De regering zet de Nationale Garde (lees: het leger) in om het volk te intimideren en te bedreigen. De academische vrijheid staat onder druk; gerenommeerde universiteiten als Harvard, Duke en UCLA hebben de handen vol aan rechtszaken. De persvrijheid wordt aan banden gelegd. Buitenlandse kenniswerkers lopen grote kans om opgepakt te worden door bounty hunters. Toeristen zijn verplicht bij aankomst de content van hun telefoons te dealen als dat gevraagd wordt door ICE. Iedereen kan bij aankomst in de VS zo in de gevangenis belanden. Transgenders zijn er niet langer welkom. En toch is er haast geen enkel EU-land dat Amerika tot minimaal code geel risicoland- “een land waar je als reiziger groot risico loopt- heeft opgeschaald. En waarom niet?  

Vir Blanke
Amerika is slechts vir blanke. Dat is de luide, zeer duidelijke boodschap van MAGA. De VS is, sinds Trump weer aan de macht is, het land van de witte heteroseksuele mens die met een machinegeweer in de achterbak van zijn bigi wagi rondrijdt. Christopher Columbus is een held. De indianen, de oorspronkelijke bewoners? Indringers! Boude uitspraken die vooral niet-witte mensen uitsluiten. Polarisatie en haatzaaien om de macht te behouden: de verontwaardiging van MAGA dat de Superbowl-organisatie het gore lef had om Bad Bunny te programmeren voor de halftime show! De reden voor de woede? Hij is Puertoricaan.

MAGA probeert hun extreemrechtse en neonazistische gedachtengoed uit te rollen over heel Europa en Australië. Er wordt flink geïnvesteerd in het versterken extreemrechtse groepen in Europa en Australië. Tijdens het anti-immigratie massaprostest van 13 september 2025, in London, georganiseerd door de extreemrechtse activist Tommy Robbinson was daar opeens Elon Musk die de menigte via Starlink kwam toespreken. Een cynicus zou zeggen: eerst verspreidden de Amerikanen het kapitalisme, en nu het nazisme...

Een paar historische feiten
Na de Tweede Wereld Oorlog kozen de Amerikanen voor Europa als partner omdat men in Washington van mening was dat de gekleurde mens nimmer een gelijkwaardige counterpart kon zijn. Latijns-Amerika was niet platgebombardeerd. Het was om die reden logischer geweest om met die landen handelsrelaties aan te gaan. Men hoefde per slot van rekening geen miljarden te pompen in wederopbouw van de noodzakelijke infrastructuur. Maar zakendoen met die “little brown people”? Dat Spaanssprekende gespuis- die kleine generaals? Uitgesloten.

Een coterie van gelijkgestemde witte mannen van middelbare leeftijd. Dat was het gezicht van de naoorlogse wereld. Zij dicteerden en de rest volgde slaafs. Wie dat weigerde kon rekenen op een invasie. Er ontstonden nieuwe epistemologische gemeenschappen; tussen de VS en Noordwest-Europa en de Sovjet-Unie en Oost-Europa. Al deze gemeenschappen waren gegrondvest in het neorealitische gedachtengoed, dat stelt dat de internationale orde per definitie anarchistisch is, maar dat staten vanuit het nationale belangen ervoor kunnen kiezen om zich te organiseren in multilaterale netwerken.

Twee voorbeelden van epistemologische netwerken zijn Breton Woods die in 1971 ophield te bestaan omdat de Amerikanen de financiële last niet langer konden dragen en de NATO. Puur theoretisch beschouwd is de VS vanaf 1971 niet langer de leider van de vrije wereld. Maar omdat het machtsevenwicht tussen Oost en West intact gehouden moest worden, werd de status quo gehandhaafd. En voor dat privilege werd diep in de buidel getast door de Europeanen en de Japanners.  

De Koude Oorlog eindigde in 1989. De Amerikanen verbeeldden zich dat zij de Koude Oorlog hadden gewonnen. Zuiver beschouwd had het kapitalisme gewonnen. Op dat moment in de geschiedenis had de EU moeten doorpakken en kiezen voor de verdieping en niet voor verbreding. Maar de Amerikanen die dicteerden dat er verbreding moest komen. De landen uit het voormalige Oostblok moesten toetreden.

Conclusie
Het aanzien van de wereld is al 80 jaar wit, neoliberaal en politiek conservatief. Anno 2025 kun je de kwalificaties “oude witte man” “babyboomers”, “extreemrechts”, “christelijk” aan dat illustere rijtje toevoegen. De strijd gaat nu niet meer over ideologie, maar over cultuur en identiteit. Niemand die meer aandacht heeft voor de vrijheden en de rechten van burgers. Infleuncers die geen moer weten en grossieren in fake nieuws. Trollen die ingezet worden om leugens te verspreiden.

Ondertussen is de democratie in de VS op een haar na dood. Ook in Nederland ligt de democratie aan een infuus. Neonazi’s demonstreren in Amsterdam en worden gefotografeerd terwijl ze de Hitlergroet brengen. Ondertussen wordt Antifa op de lijst van verboden terroristische organisaties geplaatst. Wilders die luidkeels roept dat hij wordt bedreigd. Hij komt niet naar de debatten, zegt hij. Word Wilders inderdaad zo ernstig bedreigd of wil hij niet in debat gaan met zijn tegenstanders? In contrast de beelden van de man die Frans Timmermans tijdens een campagnebijeenkomst openlijk bedreigd. Timmermans gaat gewoon door met zijn campagne.

Politici als Trump en Wilders zijn gebelgd over van alles en nog wat, maar vertrappen op onbeschaamde wijze de vrijheden en rechten van de burger.  Zo is het. En niet anders….

We zijn krijgsgevangenen van een abject en ouderwets systeem dat niet langer voldoet aan de eisen van deze tijd. De preponderante positie van de Amerikanen noem ik als voornaamste reden voor deze patstelling. Veranderen van een bestaande orde gaat niet zomaar. Het is net een mammoettanker op volle zee, die dagenlang bezig is met keren.

Tussen 1971 en het begin van deze eeuw had men moeten werken aan een paradigm shift. Nu is het gewoon te laat om het tij te keren.