Amsterdam wil 'ander' toerisme, maar verbiedt een duurzaam alternatief

Gemeente legt huizenruil aan banden.

Begin maart heeft de gemeente Amsterdam het zogenaamde ‘huizenruilen’ voor veel Amsterdammers definitief aan banden gelegd. Dit is een opmerkelijke keuze, aangezien huizenruil juist kan bijdragen aan een duurzamere vorm van toerisme en de leefbaarheid van de stad kan vergroten. Ironisch genoeg is dit een expliciete doelstelling van het gemeentelijk beleid.

Sinds 2023 staan verschillende Amsterdammers die gebruikmaken van het huizenruilplatform HomeExchange lijnrecht tegenover de gemeente vanwege de restricties op huizenruil. Via HomeExchange kunnen mensen hun huis direct ruilen met anderen of hun woning aanbieden in ruil voor zogenaamde ‘Guest Points’. Deze punten kunnen later worden ingewisseld om elders te verblijven, zonder dat er sprake is van een directe en gelijktijdige ruil. Dit flexibele systeem maakt het eenvoudiger om een passend verblijf te vinden en zou toerisme kunnen reguleren zonder extra druk op de stad te leggen. Toch heeft de rechter in januari bepaald dat HomeExchange gelijkstaat aan reguliere vakantieverhuur (zoals platforms als Airbnb) en krijgt daarom strengere regels opgelegd.

Een financiële kwestie?
Volgens wethouder Zita Pels (Volkshuisvesting) is huizenruil namelijk vergelijkbaar met vakantieverhuur. Ze stelt: "Het platform HomeExchange werkt met Guest Points waarmee duidelijk een transactie plaatsvindt gelijk met een directe geldelijke transactie. Het huren van het huis wordt daarmee betaald met verhuren van je huis." Dit argument is echter discutabel en mist nuance. Amsterdam heft toeristenbelasting op hotels en vakantieverhuur, maar bij huizenruil wordt deze belasting niet geïnd. De angst om belastinginkomsten mis te lopen lijkt een belangrijke drijfveer achter het besluit, terwijl de bredere maatschappelijke voordelen van huizenruil buiten beschouwing blijven.

Wankel argument over ‘leefbaarheid’
Een ander veelgebruikt argument van de gemeente is dat huizenruil de leefbaarheid van buurten negatief zou beïnvloeden. Wat precies onder ‘leefbaarheid’ wordt verstaan en wie bepaalt wat een prettige woonomgeving is, blijft echter onduidelijk. Wat de gemeente onbenoemd laat, is dat de grootste overlast door toerisme niet komt door overnachtingen, maar door dagjesmensen die weinig (financieel) bijdragen aan de stad.

Onderzoek naar toeristische ontwikkeling toont aan dat bestemmingen veranderen door het type toeristen dat ze aantrekken. Wanneer massatoerisme overheerst, ontstaan steeds meer laagwaardige voorzieningen gericht op hoge productie en snelle winst, zoals souvenirwinkels en Nutella-shops. Dit kan een ontwrichtende impact hebben op een stad. Veel steden proberen af te komen van dit stereotype door ‘hoogwaardig’ toerisme aan te trekken, waarbij bezoekers langer verblijven, musea bezoeken en bijdragen aan de lokale economie.

Een gemiste kans voor duurzaam toerisme
Amsterdam claimt duurzaam toerisme te bevorderen, maar richt zich in de praktijk vooral op het beperken van bezoekersaantallen zonder onderscheid te maken tussen verschillende vormen van toerisme. Huizenruil draagt juist bij aan een ander type toerisme: een waarbij bezoekers zich gedragen als tijdelijke bewoners, in plaats van als toeristen die enkel de bekende trekpleisters afstruinen en kortstondig het oppervlak van een stad verkennen. Duurzaam toerisme draait niet om het weren van toeristen, maar om bewuster reizen en het betrekken van lokale ondernemers en bewoners bij het toerisme, iets waar huizenruil perfect bij aansluit.

De voordelen van huizenruil
Huizenruil biedt talrijke voordelen voor zowel bewoners als bezoekers. Het stelt Amsterdammers in staat op een toegankelijke en milieuvriendelijke manier op vakantie te gaan, zonder extra druk op de woningmarkt. Bovendien kunnen bewoners zelf kiezen wie in hun woning verblijft, wat meer controle geeft dan bij commerciële vormen van huizenruil als Airbnb.

Daarnaast stimuleert huizenruil een ander type toerisme. Gasten ontvangen vaak persoonlijke aanbevelingen van hun hosts, waardoor ze minder geneigd zijn de gebaande toeristische paden te volgen. Dit staat in contrast met massatoerisme, dat vooral grote ketens en bekende attracties bevoordeelt en vaak overlast veroorzaakt.

Amsterdam slaat de plank mis
Het verbod op huizenruil is een gemiste kans en druist in tegen de gemeentelijke doelstellingen. Op de eigen website stelt de stad namelijk: “We willen creatief en duurzaam ondernemerschap aanmoedigen. Met producten of activiteiten die zowel aantrekkelijk zijn voor toeristen als een positieve bijdrage leveren aan de stad en het leven van de Amsterdammers.”. Terwijl de stad duurzaam toerisme propageert, wordt een initiatief dat perfect in dit plaatje past aan banden gelegd. In plaats van huizenruil te weren, zou de gemeente moeten onderzoeken hoe regulering dit concept kan integreren in het toerismebeleid. Als de gemeente daadwerkelijk om leefbaarheid en duurzaam toerisme geeft, is het verbieden van duurzame alternatieven zoals huizenruil de verkeerde keuze.