Angstcultuur binnen de organisatie? Ruim de stressfysiologie op

En weer is het raak! Afgelopen week kopten diverse media over het onveilige werkklimaat bij de NPO.  Zelfs na het Van Rijn-rapport en de gebeurtenissen rondom Matthijs van Nieuwkerk, Bert Huisjes en vele andere prominente BN-ers ligt ditmaal Frederieke Leeflang onder vuur. Let op mijn woorden: we doen massaal aan symptoombestrijding. Niet om het gedrag van deze mensen goed te praten, maar zij hebben last van stressfysiologie. Zolang we bezig blijven met praten, analyseren en rapporten opstellen, gaan we voorbij aan de echte boosdoener en zullen de problemen vroeg of laat weer de kop opsteken.

Stressfysiologie is de oorzaak
Fysiologie is de basis van ons leven. En dus ook de basis van onze problemen. Onze ademhaling, hartslag en bloedsomloop zijn automatische gegenereerde processen, hier hoeven we niet bij na te denken. Tot het moment dat we een hogere hartslag ervaren, bloed voelen stromen naar ons hoofd en een oppervlakkige ademhaling constateren. Stress! Ons lijf schakelt dan over naar overleven en daar moet dan ook de energie voor ingezet worden. Lijfsbehoud! En zodoende merken we dan dat iemand een kort lontje heeft, zijn emoties niet onder controle heeft of onzichtbaar wordt.

Stressfysiologie is het gevoel in je lijf dat je ervaart als je last hebt van stress. Dat kan van alles zijn en het spectrum is heel breed. Je kunt denken aan bewuste gevoelens zoals trillende handen en een verhoogde hartslag, maar vaker zijn het subtiele signalen. Je zenuwstelsel raakt geactiveerd, je spieren spannen aan en de aanmaak van stresshormonen gaat omhoog.

Bijna iedereen is wel bekend met het fight-flight-freeze principe. Hierbij hoort altijd onlosmakelijk stressfysiologie. Nu hoef je tegenwoordig niet meer letterlijk te vechten of op de vlucht te slaan om je prooi te beschermen, maar toch kun je wel last hebben van deze wetmatigheid van het brein. Je beschermt tegenwoordig dus niet meer een prooi, maar bijvoorbeeld, als we bij mensenwerk blijven, een deadline of de kwaliteit van een product of aanbesteding.

Iedereen is de dupe
De mensen die verantwoordelijk zijn voor een angstcultuur op de werkvloer hebben de stresssignalen waar zij last van hebben te vaak genegeerd. De werknemers zijn daar de dupe van, maar de baas in kwestie zelf ook. Niemand wil de boeman zijn, we volgen de goedbedoelde adviezen heus wel op, maar we ervaren simpelweg niet de ruimte om constructieve veranderingen in gang te zetten. Alle rapporten ten spijt.

Door het negeren van stressfysiologie ontstaat er een werkomgeving die voor iedereen onveilig voelt en komen werknemers en leidinggevenden terecht in een vicieuze cirkel. Je zou daarvoor een schuldige aan kunnen wijzen in de vorm van een persoon, maar eigenlijk is stress de werkelijke boosdoener. Dat doen we echt allemaal niet met opzet. Ons brein zet de stress in het lijf gewoon aan. Soms ook op momenten dat je dat totaal niet verwacht!

Weer regie voeren op de werkvloer
Als gevolg van autoritaire bazen en de angst en onzekerheden die dit bij werknemers losmaakt, raakt een organisatie de regie kwijt. Dat kan écht anders door allereerst aan de slag te gaan met de individuele stressfysiologie. Eerst fysiologie, dan psychologie. Als je deze prioriteit stelt, dan is dat niet alleen goed en verstandig voor je eigen welzijn, maar ook zeker voor je werkomgeving.