Antisemitisme wél en islamofobie niet bestrijden: deze dubbele standaard bedreigt onze democratie

Nederland kent een dubbele standaard in de aanpak van racisme: er is racisme dat bestreden moet worden en racisme dat geaccepteerd is. Deze tweeledigheid is versterkt sinds 7 oktober en de PVV-verkiezingswinst, waarbij antisemitisme terecht tot de eerste categorie behoort, maar bij islamofobie alle remmen zijn losgelaten. Toch kunnen deze twee niet los van elkaar gezien worden: anti-moslim racisme is vaak een moderne variant op klassiek antisemitisme.

Dit is duidelijk op te merken bij racistische complottheorieën. Neem bijvoorbeeld het recente besluit van burgemeester Femke Halsema om, na een DENK-motie, zichtbare religieuze symbolen toe te staan bij de gemeentelijke handhaving. Dit leidde tot een storm van islamofobe reacties, aangewakkerd door o.a. De Telegraaf. Wierd Duk beschuldigde mij in zijn podcast van “de agenda van een organisatie als de Moslimbroederschap [uit te rollen]. Die willen namelijk gewoon dat onze samenlevingen islamitisch worden”.

Dat ik een democratisch mandaat bezit en mijn standpunten in het openbaar verdedig, lijkt irrelevant. Iemand die mij niet kent ‘onthult’ dat mijn werkelijke loyaliteit zou liggen bij één of andere obscure internationale groepering én dat mijn intenties kwaadaardig zijn – vanwege mijn islamitische identiteit. Belachelijk, racistisch en onversneden complotdenken.

Islamofobe complottheorieën vaak gebaseerd op klassiek antisemitisme
De overeenkomsten tussen anti-Joodse en antimoslim complottheorieën zijn evident, zo laat het Kennisplatform inclusief samenleven (KIS) zien in een verkennend onderzoek uit 2022. Een complottheorie veronderstelt geheime, kwaadaardige plannen van een machtige groep die maatschappelijke gebeurtenissen stuurt; dit wordt racistisch zodra geracialiseerde groepen worden gezien als samenzweerders. Anti-Joodse – en antimoslim complottheorieën hebben gemeen dat ze Joden en moslims voorstellen als een vijfde colonne, die heimelijk Europa willen overnemen. Een berucht voorbeeld is de ‘Protocollen van de Wijzen van Sion’ uit 1903, een vervalst document dat beweert Joodse plannen te onthullen voor wereldoverheersing. De islamofobe tegenhanger hiervan kwam 100 jaar later in de vorm van Eurabië: deze stelt dat er een beleidsagenda is om Europa te islamiseren door middel van islamitische immigratie. “Beide complottheorieën gaan ervan uit dat moslims en joden er stiekem op uit zijn de wereld over te nemen en dat zij dit altijd zullen ontkennen; hun ontkenning is juist een bevestiging”, aldus het KIS.

De wijze waarop De Telegraaf suggereert dat ik heimelijk de agenda van de Moslimbroederschap zou uitvoeren, vertoont exact de kenmerken van een racistische complottheorie. Islamitische politici of prominenten worden vaak slachtoffer van deze kwalijke framing wanneer zij de maatschappelijke emancipatie van moslims willen bevorderen, zoals ook het geval was met voormalig GroenLinks-Kamerlid Kauthar Bouchallikht.

De heropleving van antisemitische complottheorieën
De complottheorieën ‘Eurabië’ en ‘de Moslimbroederschap’ volgen niet alleen de logica van klassiek antisemitisme, maar hebben inmiddels bijgedragen aan de heropleving ervan. De Eurabië-complottheorie illustreert dit het best. Toen de samenzweringstheorie in 2005 uitkwam, werd deze niet meteen weerlegd, waardoor vruchtbare bodem ontstond voor de vergelijkbare omvolkingstheorie in 2011. Deze omvolkingstheorie stelt dat islamitische immigratie onderdeel is van een kwaadaardig plan om witte Europeanen demografisch te vervangen, georkestreerd door de Joodse elite. De omvolkingstheorie stigmatiseert en legitimeert de discriminatie niet alleen van moslims, immigranten en Joden, maar heeft ook extreemrechtse terreuraanslagen op synagogen en moskeeën geïnspireerd. De AIVD maakt zich ernstige zorgen over de lange termijndreiging van deze complottheorieën.

Solidariteit over grenzen heen
Na de Koude Oorlog en 9/11, nam Nederland een joods-christelijke identiteit aan afgezet tegen ‘de islam’. Hieruit ontstond de dubbele standaard ten aanzien van antisemitisme en islamofobie; extreemrechtse partijen als de PVV en FVD hebben deze tegenstrijdigheid weten uit te buiten door zich te profileren als de beschermers van de Joodse gemeenschappen, voornamelijk door antisemitisme in de schoenen van moslims te schuiven. Hierdoor kregen ze veel ruimte om hun moslimhaat te verspreiden, ondanks dat de Anne Frankstichting reeds in 2018 (!) waarschuwde voor de gevolgen hiervan.

Inmiddels is islamofobie zo sterk genormaliseerd dat wij een Kamervoorzitter hebben die actief de omvolkingstheorie heeft gepropageerd. Het gevaar blijft helaas nog steeds verborgen, omdat de omvolkingstheorie op het eerste gezicht haar pijlen richt op islamitische immigranten – oftewel, het geaccepteerde racisme. Dat verklaart ook waarom de luidruchtigste bestrijders van Jodenhaat, zoals de VVD, BBB en NSC, de PVV niet openlijk hebben opgeroepen afstand te nemen van de omvolkingstheorie. De formatie belooft dus niet veel goeds.

Deze zorgwekkende ontwikkeling laat zien dat de dubbele standaard in de aanpak van racisme onderdeel van het probleem is. We kunnen niet langer selectief zijn in welke vormen van racisme wij willen bestrijden en welke niet. Zodra de ontmenselijking van één groep geaccepteerd raakt, zullen onvermijdelijk ook andere geracialiseerde groepen snel volgen – wat de verspreiding van de omvolkingstheorie aantoont. Racisme is, in welke vorm dan ook, een existentiële bedreiging voor onze democratie. Laat dit daarom een dringende oproep zijn tot solidariteit over grenzen van etniciteit, religie en cultuur heen. Met de naderende regeringscoalitie is deze boodschap urgenter dan ooit.