Asielzoekers in de buurt: 'Het lijkt het einde van de wereld maar is het begin van een andere wereld'

Bij binnenkomst van Velsen-Noord valt direct een kunstwerk op. In roestige kleuren van een lam dat een vaandel vasthoudt met daarin een kruis, precies als het gemeentewapen van Velsen. Met er onder: “Velsen-Noord - Het dorp waar ik thuishoor!”

Als je vanaf het centrum van Velsen-Noord naar het schip wilt - waar statushouders* en asielzoekers** tijdelijk gehuisvest zijn - dan ga je aan het einde van de Wijkerstraatweg - bij het gebouw van Welzijn Velsen - naar links de Wijkermeerweg in. Je passeert bovenlangs de Velsertunnel en dan een paar honderd meter rechts ligt het schip aan het Noordzeekanaal bij het bedrijvencomplex Velsen Offshore Base. Het lijkt het einde van de wereld maar is het begin van een andere wereld.  

Centraal Orgaan opvang Asielzoekers
Het 135 meter lange opvangschip heet ‘Ocean Majesty’, een Grieks schip onder Portugese vlag waar voorheen cruises mee gevaren werden, met aan boord een Griekse crew. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) heeft overeenstemming met de gemeente Velsen en met de verhuurder van het schip en dit betekent dat het blijft liggen tot en met juli 2026, met een optie tot 31 december 2026. Het is de insteek van de gemeente Velsen om het schip te blijven gebruiken totdat de opvanglocatie in Santpoort-Zuid is gerealiseerd.

Vanaf het dek van het schip zie je op enige afstand de staalfabriek, de Noordzeesluizen, Oud-Velsen en een vleugje Amsterdam. De dichtstbijzijnde supermarkt in Velsen-Noord is er 1,2 kilometer vandaan. Er kunnen maximaal 300 personen op de Ocean Majesty verblijven. Als er één persoon van het schip afgaat dan wordt deze plek met grote snelheid opgevuld door een ander. ‘Ja, want Ter Apel zit overvol’, vertelde de medewerker van het COA op de burendag onlangs. Er verblijven gezinnen met kinderen, mannen en vrouwen. Met twee bedden in een krappe hut, waarvan het raam niet open kan.

Volgens voorlichter Ronald Smallenburg van het COA zijn er veel meer schepen in Nederland waar asielzoekers worden opgevangen. Het is volgens Smallenburg niet ideaal omdat ‘reguliere opvang’ veel geschikter is. Reguliere of langdurige opvang is beter voor bewoners en omgeving want meer voorzieningen en betere integratie en het is bovendien veel goedkoper. Noodopvang kost de gemeenschap namelijk twee tot drie keer zoveel als reguliere opvang. Het COA en de politiek willen ook niet dat asielzoekers/vluchtelingen ‘op straat’ gaan leven zoals dat onder andere in Frankrijk en België gebeurt.

Gemeenten kiezen voor schepen, hotels en andere vormen van noodopvang omdat er vaak geen plekken kunnen worden gevonden en soms ook uit politieke overwegingen. Ironisch genoeg zijn er ook flink wat vluchtelingen bij die een lange en levensgevaarlijke zeetocht achter de rug hebben en nu weer op een schip zitten.

Zorg en onderwijs
De Regeling Medische zorg Asielzoekers (RMA) is van toepassing. Het COA sluit contracten met regionale huisartsen, apotheken en tandartsen af om deze zorg voor de bewoners op het schip te regelen. Alle kinderen die in Nederland verblijven hebben recht op onderwijs, vallen onder de leerplichtwet en moeten zich kunnen voorbereiden op de maatschappij en de arbeidsmarkt.  

Asielzoekers en werk
Asielzoekers mogen werken maar pas als ze minstens zes maanden in de procedure zitten. Ze moeten dan beschikken over een Burgerservicenummer (BSN) en de werkgever - die iemand in dienst wil nemen - moet een zogenaamde tewerkstellingsvergunning (TWV) hebben. Dat vraagt de werkgever aan bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). Als een asielzoeker werk heeft dan betaalt zij/hij aan het COA een eigen bijdrage voor - onder meer - de kosten van de opvang. De asielzoeker mag tenminste 25% van de inkomsten houden en valt onder de Regeling Eigen Bijdrage Asielzoekers met inkomen. (REBA).

“Op het schip zitten mensen uit onder andere Syrië, Somalië, Eritrea, Afghanistan, Turkije, Serra Leone, Oekraïne, China, Kongo, Kameroen, Birma” ***

Iedereen op het schip draagt zijn/haar eigen vluchtverhaal met zich mee. “Asielzoekers die willen werken, moeten zelf werk zoeken. Het COA geeft wel advies, maar bemiddelt niet”, zo staat te lezen op de website van de Rijksoverheid. Werkgeversorganisatie VNO-NCW heeft geen opvatting over wel of niet opvangen van asielzoekers maar vindt wel - als ze hier toch zijn - aan het werk moeten mogen. Niet alleen vanuit de behoefte van werkgevers aan medewerkers maar ook omdat je asielzoekers echt helpt en omdat zij dan beter integreren.

Het COA heeft in Velsen-Noord op het schip een ‘Meedoenbalie’ ingericht. Jeroen van der Werff heeft een hart voor de balie. In januari wordt hij 16 uur per week vrijgemaakt voor het project 'Arbeidsparticipatie in Zuid-Kennemerland'. Asielzoekers kunnen zich bij de Meedoenbalie aanmelden voor activiteiten als vrijwilligerswerk, sport, recreatie en betaald werk. Voor het COA en de AZC-bewoners is het belangrijk om zo snel mogelijk actief te zijn in de samenleving. Op en rondom de boot worden klusjes gedaan zoals schoonmaken en koken. Asielzoekers doen vrijwilligerswerk in de Duintuin in Heemskerk en helpen mee met de verkoop van groenten en fruit. En ook bij de Kattenopvang in Velsen-Noord wordt werk verzet. Volgens Jeroen van der Werff krijgen de asielzoekers 14,87 euro leefgeld per week.

Er werken 59 asielzoekers in een reguliere baan. Als schoonmakers of beveiligers bij de Beverwijkse Bazaar. Een Birmaanse kok werkt in een Birmaans restaurant en een bewoner  uit Oezbekistan werkt in een Amsterdams Oezbeeks restaurant. ‘In het visrestaurant Kop van de Haven in IJmuiden werken inmiddels al zeven Afrikaanse vrouwen en een bewoner uit Afghanistan,’ vertelt Jeroen van der Werff glunderend. Ook werken er een paar in het Etos-magazijn hier vlakbij het schip. Met de Readshop in Santpoort-Noord is Van der Werff nog in onderhandeling. ‘Toch is er nog een groot onbenut potentieel,’ vertelt casemanager Yolanda de Greeuw, dat komt ook doordat ervaren vaklieden niet per se diploma’s hebben, of hun diploma’s worden niet gezien als gelijkwaardig aan de Nederlandse.

Op de boot zijn tientallen vakmensen zoals zorgmedewerkers, ICT-ers, artsen, juristen, stukadoors, elektriciens, chauffeurs, kleermakers en kappers aanwezig. Men wil nog liever vandaag dan morgen aan het werk ware het niet dat ze vaak met de rug tegen allerlei bureaucratische obstakels aanlopen.

*40 % is statushouder, dit betekent dat zij een status hebben en noodgedwongen in afwachting zijn van reguliere huisvesting.
**60 % is asielzoeker, wat betekent dat zij in de procedure zitten en in afwachting zijn van een beslissing van de Immigratie Naturalisatie Dienst (IND) of zij in Nederland mogen verblijven. 
*** Op dit moment verblijven er mensen van 22 nationaliteiten op het schip.