Autocraten aller landen verenigt u!

Als Poetin hoog opgeeft van de vriendschap tussen Rusland en Afrika, bedoelt hij die Afrikanen die de buit met hem delen en dezelfde kleptocratische stelregel hanteren als hij. Dat schrijft Rogier Ormeling in onderstaande bijdrage die eerder is verschenen in de Kyiv Post en nu met een kleine update naar aanleiding van Prigozjins dood ook hier.

Terwijl de Rusland-Afrikatop in 2019 door 43 Afrikaanse leiders werd bezocht, waren er slechts 17 aanwezig tijdens de recente editie in Sint-Petersburg.Veel Afrikaanse leiders waren niet blij met de prijsstijgingen als gevolg van de Russische terugtrekking uit de Zwarte Zee graandeal en de bombardementen op de graanopslag in Odesa. Kenia bijvoorbeeld liet verstek gaan en noemde het bij monde van staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Korir Sing’Oei ‘een steek in de rug van de mondiale voedselprijzen met een disproportionele impact op de Hoorn van Afrika die al getroffen is door droogte.’

Tijdens de top beloofde Poetin ter compensatie aan zes Afrikaanse landen, niet toevallig de meest Ruslandvriendelijke, elk tot 50.000 ton gratis graan te leveren. Afrikaanse Unie-president Azali Assoumani achtte dit echter niet genoeg en vroeg om een wapenstilstand. De zelfverklaard neutrale Zuid-Afrikaans president Ramaphosa, die niettemin in februari vlootoefeningen met Rusland hield, en zijn Egyptische collega Sisi, die aan Poetin onlangs heimelijk 40.000 raketten wilde leveren, riepen op tot hervatting van de graandeal. Maar toen daaraan geen gehoor werd gegeven bleef enige expliciete dan wel bedekte kritiek op de Russische gastheer verder uit.

Inmiddels bombardeerde Moskou naast de exportsilo’s in Odesa ook die in de Donau-havens Reni en Izmajil en vernietigde zo in totaal 270.000 ton graan. Als de oorspronkelijke opzet om ‘broederland’ Oekraïne van de kaart te vegen mislukt, dan vernietigen we hun graanschuur, zo lijkt het back-up plan. Waardoor het VN-Wereldvoedselprogramma dat in juli 2023 80% van haar graanvoorraad uit Oekraïne betrok nu elders moet inkopen tegen hogere prijzen en met een langere transporttijd terwijl sprake is van een mondiale voedselcrisis.

Natuurlijk was geen enkele spreker op de conferentie zo ondiplomatiek om de inzet van het voedselwapen te vergelijken met de Holodomor (de massale hongerdood van miljoenen Oekraïners in 1932-33 als gevolg van Sovjetbeleid). Daarentegen prezen veel Afrikaanse leiders de Sovjetsteun aan hun landen tijdens de antikoloniale bevrijdingsstrijd. Verschillende deelnemers lieten hun dankbaarheid ook door hun CCCP-cap blijken. De Guinese diplomaat Lama Jacques Sevoba ontpopte zich als catwalker bij uitstek door zijn pilotka cap inclusief hamer en sikkel badge te combineren met een eigentijds met Poetin-hoofd bezaaid shirt. Zou het nog niet tot hem en een aantal andere Afrikanen zijn doorgedrongen dat de Sovjet-strijdkreet “arbeiders aller landen verenigt u’ allang is vervangen door het huidige Kremlin motto: 'Autocraten aller landen verenigt u’?

Is men in Afrika vergeten dat de voormalige Sovjet-republiek Oekraïne de Afrikaanse antikoloniale strijd eveneens steunde en zelfs ANC (African National Congress)-strijders opleidde? Zo herinnerde Olexiy Haran, hoogleraar politicologie aan de Nationale Universiteit Kyiv-Mohyla Academie, er onlangs aan dat Afrikaanse diplomaten Oekraïne ooit met antikoloniale en anti-apartheidsresoluties associeerden. Niet de USSR maar Oekraïne was namelijk lid van de Speciale VN-commissie tegen Apartheid, waarin de Oekraïner Hennadii Udovenko tussen 1985 en 1992 als vicevoorzitter optrad.

Oekraïne ontbeert echter de middelen om te concurreren met de Russische propagandacampagne in Afrika. Een omvangrijke mediamix verspreidt het Kremlin-narratief: Russia Today, RT France, nieuwsagentschappen Sputnik Afrique en Arabique (alle vier al dan niet in samenwerking met binnenlandse media), beïnvloedings-operaties door aan Wagner-baas Prigozjin gelieerde organisaties zoals AFRIC en FZNC, social influencers en bots, kranten en radiostations etc. Vandaar dat een Senegalese minister aan Oekraïens ambassadeur Pyvavrov vroeg waarom zijn land Rusland had aangevallen. En dat Kemi Seba een Frans-Beninese influencer met 1 miljoen Facebook-volgers een video postte waarin hij beweerde dat Moskou ‘Russisch gebied probeerde terug te veroveren.’

Redder Rusland immers ‘bevrijdt’ zowel Oekraine van nazi’s als Afrika van de jihadistische terreur en het neokoloniale Westen. Want ja, de antiterreuroperaties (2013 -2022) waarmee Frankrijk vijf Sahel-landen op hun verzoek bijstand verleende riep bij de bevolking bittere herinneringen aan de koloniale tijd op. De Fransen maakten veel burgerslachtoffers, ook groepen met lokale grieven tegen corrupte en falende bestuurders werden terroristische bedoelingen toegedicht, zodat de jihadisten juist meer rekruten wierven, terrein wonnen en het geweld slechts toenam.

Dat dit in onder meer Mali, Burkina Faso en Guinee leidde tot militaire coups die op grond van de veiligheidssituatie werden gerechtvaardigd en ook toegejuicht door delen van de burgerbevolking, was niet vreemd. Prigozjin gooide bovendien olie op het vuur van de anti-Franse sentimenten met een wijdverbreide desinformatiecampagne die de Fransen van plundering van Afrikaanse mineralen en training van terroristen betichtte. Onder het dekolonisatiebanier van niet-inmenging en zelfbeschikking, Afrika voor de Afrikanen en empowerment van het continent in een multipolaire wereld, presenteerde oude vriend Rusland zich in de gedaante van Prigozjin en zijn huurlingen als alternatief voor het Franse echec.

Wagners anti-terreur operaties kenmerkten zich echter door de meest flagrante mensenrechtenschendingen, en waren in feite terreurcampagnes. Bovendien acteert de groep vooral als pretoriaanse garde van dictaturen en militaire junta’s, die als rekruten dienen van Poetins Autocratische Internationale. De helft van Afrikaanse VN-lidstaten stemde dan ook niet in met resoluties die de Russische oorlog tegen Oekraïne veroordeelde, ook al vindt een meerderheid van Afrikanen volgens een IPSO-peiling dat Rusland zich uit Oekraïne moet terugtrekken en aan oorlogsmisdaden schuldig maakt.

Niet alleen Ruslands oorlog tegen Oekraïne maakt onmiskenbaar duidelijk dat als Russen Afrikaanse burgers zelfbeschikking en soevereiniteit beloven dit slechts een maskerade is voor hun eigen neokoloniale agenda. In ruil voor Wagner-hulp verwierf Prigozjin immers mijnbouwconcessies voor goud, diamanten en andere mineralen waardoor miljarden worden onttrokken aan de staatskas en dus aan de Afrikaanse bevolking.

Als Poetin hoog opgeeft van de vriendschap tussen Rusland en Afrika, bedoelt hij die Afrikanen die de buit met hem delen en dezelfde kleptocratische stelregel hanteren als hij: alles voor mij en mijn handlangers en de rest moet zijn bek houden.

Bood de Sovjet-Unie Afrika een communistisch ideaal, ook al bleek de belofte van de hemel op aarde een luchtspiegeling, Poetins maffiastaat exporteert vooral corruptie. En aangezien Prigozjins werving van Afrikaanse trawanten zo succesvol was, leek hij nog steeds te nuttig om als vergelding voor zijn muiterij te worden geliquideerd. Indien Poetin daartoe toch het bevel gaf dan meende hij blijkbaar inmiddels een alternatief te hebben gevonden, zodat de sinistere deals en het vuile werk van zijn voormalige ‘minister van Afrikaanse Zaken’ kunnen worden gecontinueerd.

Maar ook al zwaaien militaire-coupaanhangers in Niger en elders met Russische vlaggen, het lijkt onwaarschijnlijk dat corrupte partnerschappen tussen de diverse junta’s en Wagners nieuwe meesters of plaatsvervangers de hearts and minds van de bevolking zullen winnen. Volgens de laatste Afrobarometer: prefereren 7 van de 10 Afrikanen democratie boven elke andere regeringsvorm. Net als zo’n 90% van de Oekraïners.