Beckeren of aanpakken? De grens tussen woorden en daden

De recente motie van VVD-Kamerlid Bente Becker, waarin wordt gevraagd om gegevens bij te houden over de culturele en religieuze normen en waarden van Nederlanders met een migratieachtergrond, roept ongemakkelijke vragen op. Het idee lijkt misschien logisch: inzicht in normen en waarden kan helpen bij het aanpakken van integratievraagstukken. Maar achter dit voorstel schuilt een fundamentelere discussie over de rol van de overheid, de vrijheid van gedachte, en de grens tussen woorden en daden.

De valkuil van Beckeren
De motie past in een bredere trend waarin de focus steeds meer verschuift van gedrag naar ideeën. Het idee dat sommige gedachtegoeden inherent gevaarlijk zijn, wint terrein. Maar dit soort framing heeft risico’s. Wie bepaalt welke normen problematisch zijn? En hoe voorkomt de overheid dat monitoring van ideeën leidt tot stigmatisering van hele gemeenschappen?

Dit soort vaagheid maakt de motie gevaarlijk. Het suggereert dat gedachtegoed op zichzelf al verdacht kan zijn, los van wat mensen daadwerkelijk doen. Daarmee schuift het debat van daden naar woorden, en uiteindelijk zelfs naar gedachten. Dat druist in tegen een fundamenteel principe van onze rechtsstaat: vrijheid van gedachte en meningsuiting, zolang die binnen de grenzen van de wet blijven.

Het verschil tussen idee en daad
Het is essentieel om het onderscheid tussen ideeën en daden scherp te houden. Antisemitisme, bijvoorbeeld, kan zich uiten in verwerpelijke gedachten, maar wordt pas écht gevaarlijk als het overgaat in haatzaaien, bedreigingen of geweld. Het incident rond de Maccabi-supporters in Amsterdam was hiervan een pijnlijk voorbeeld: woorden en ideeën werden een directe bedreiging voor de veiligheid van Joodse mensen. Daar moet keihard tegen worden opgetreden, zonder enige aarzeling, zoals ik eerder op dit platform heb bepleit.

Maar het hebben van een gedachtegoed, hoe verwerpelijk dat ook door velen wordt gevonden, valt binnen de vrijheid van meningsuiting en godsdienst. Iemand mag salafistische opvattingen hebben, bijvoorbeeld, zolang die niet overgaan in haatzaaien of oproepen tot geweld. Dit onderscheid bewaken is cruciaal om te voorkomen dat we de vrijheid die onze democratie definieert, verliezen in een poging haar te beschermen.

Vrijheid met grenzen
Vrijheid van gedachte en overtuiging is niet onbeperkt. De grondwet stelt duidelijke grenzen: oproepen tot geweld, discriminatie en haatzaaien zijn verboden. Maar zolang ideeën binnen die kaders blijven, moeten ze beschermd worden – hoe onwenselijk of verwerpelijk anderen ze ook vinden.

Wanneer we deze grens uit het oog verliezen, zetten we een gevaarlijk precedent. Vandaag monitoren we religieuze gemeenschappen, morgen misschien activisten of politieke minderheden. Dit is de glijdende schaal van Beckeren: het verschuiven van focus van gedrag naar gedachtegoed, en daarmee het uithollen van fundamentele vrijheden.

Beckeren versterkt polarisatie
De motie-Becker draagt ook bij aan polarisatie. Door te suggereren dat bepaalde gemeenschappen structureel gemonitord moeten worden, versterkt ze het beeld dat culturele en religieuze minderheden een probleem vormen. Dit vergroot de kloof tussen groepen in de samenleving, terwijl echte integratie vraagt om wederzijds respect en vertrouwen.

Monitoring en controle zijn geen oplossingen voor de uitdagingen van integratie. De sleutel ligt in het bieden van kansen, het bestrijden van discriminatie, en het versterken van sociale cohesie. Door gemeenschappen te stigmatiseren, creëert de overheid juist meer afstand en wantrouwen.

Vrijheid en veiligheid zijn verenigbaar
Het is mogelijk – en noodzakelijk – om vrijheid van ideeën te beschermen en tegelijkertijd hard op te treden tegen haat en geweld. Deze balans is geen tegenstelling, maar juist een voorwaarde voor een gezonde democratie.

Wanneer ideeën overgaan in daden die anderen bedreigen of schaden, moet de overheid keihard optreden. Antisemitisme, homofobie, misogynie of andere vormen van discriminatie zijn niet slechts meningen, maar bedreigingen die de sociale cohesie ondermijnen. Tegelijkertijd moeten we oppassen dat we in de strijd tegen haat geen gedachtenpolitie creëren.

In plaats van te Beckeren, moeten we werken aan een aanpak die vertrouwen centraal stelt. Vertrouwen in burgers, in de kracht van vrije meningsvorming, en in de capaciteit van de rechtsstaat om haat en geweld effectief te bestrijden. Integratie gaat niet over controle of monitoring, maar over het creëren van kansen en het bouwen van bruggen. Een vrije samenleving is sterk genoeg om met verwerpelijke ideeën om te gaan, zolang we duidelijke grenzen stellen aan wat wel en niet strafbaar is. Vrijheid en veiligheid zijn geen tegenpolen. Ze versterken elkaar. Een samenleving die beide beschermt, is niet alleen rechtvaardiger, maar ook weerbaarder. Het is die samenleving die we moeten verdedigen, nu en altijd.