Beeldenstorm

Vandaag kwam er een filmpje langs op Twitter. Er werd een standbeeld van een sokkel getrokken en daarna stonden de demonstranten er demonstratief tegenaan te schoppen. Het beeld stond volgens hen symbool voor de slavernij. Geen misverstand daarover: de slavernij deugde niet en is een schandvlek op het blazoen van veel landen, waaronder Nederland. Zoals het ook schokkend is te lezen dat Aboriginals in Australië tot 1960 onder de “Flora- en Faunawet” vielen. Mensen niet als mensen zien, is door de eeuwen heen een probaat mechanisme gebleken om de eigen superioriteit te benadrukken.

De één wil beroemde voorvechters (generaal Lee bijvoorbeeld in Charlottesville) van het behoud van de slavernij juist op hun sokkel houden. De ander probeert juist die beelden vernietigd te krijgen. Historische figuren lijken controversiëler dan ooit. In ons land, waar we nog maar aan het begin staan om onze eigen geschiedenis in Indonesië ten tijde van de “politionele acties” (lees: koloniale oorlog) te verwerken, moeten we dat soort gevoeligheden toch haarfijn kunnen aanvoelen.

Ooit beende een lokaal Amsterdams politicus boos weg bij een herdenking – het betrof de opening van het Nelson Mandelapark – omdat hij een door schoolkinderen vervaardigd beeld van Nelson Mandela teveel op Zwarte Piet vond lijken.

Wij lijken steeds meer een allergie te ontwikkelen voor ideeën die ons niet aanstaan. We zijn allemaal niet zo heel verdraagzaam meer. Het leidt ertoe dat mensen zich terugtrekken in hun eigen “bubbel” en zich afkeren van de samenleving of juist met alle mogelijke middelen de strijd aangaan. Veel en vaak via Social Media, waar ieder redelijk argument gelardeerd lijkt te worden met een belediging aan het adres van degene met een net iets andere mening over een onderwerp dan wij er zelf op na houden. “Mafklapper”, “idioot”, “gütmensch”, milieugekkie” of “hufter”, het is een korte opsomming van een oneindig langer rijtje benamingen dat ik op Twitter of Facebook zie langskomen om de andersdenkende “omlaag te halen”. Eigen superioriteitsgevoel eerst.

Het neerhalen van zo’n standbeeld van zijn sokkel heeft iets komisch. Bijna “slapstick”. Zeker als je erbij bedenkt dat het leeuwendeel van alle beelden die ons tegenwoordig bereiken digitaal en virtueel zijn. Die beeldenstorm van de 21ste eeuw raast wat dat betreft vooral over internet. We trekken de schrijver van een tweet van zijn denkbeeldige sokkeltje. De beledigingen op internet zijn de digitale variant op die feitelijke trap die ik die actievoerders tegen dat neergehaalde beeld zag geven.

Van wat ik zie, of dat nu Charlottesville is of de onverkwikkelijke clash tussen Donald Trump en Kim Jung Un. Of dat nu de voor- en tegenstanders zijn van de alleenstaande moeder die onlangs werd uitgezet naar Armenië, terwijl haar kinderen nog hier zijn, of kerkleiders die boos zijn over een heimelijk opgenomen pornofilmpje in hun kerk. Het is de voortdurende controverse tussen mensen die vinden dat wat zij doen echt moet kunnen en dat zij met niets en niemand rekening hoeven te houden en mensen die daar dan weer, hoe terecht dat ook mag zijn, aanstoot aan nemen.

Links noch rechts heeft het monopolie op moraliteit. Ons juridisch systeem helpt ons evenmin. Dat biedt louter spelregels daar waar we er samen niet uitkomen. Het vormt slechts een fundament waarop we met elkaar de samenleving kunnen bouwen. Over moraliteit en ethiek zullen we dus hoe dan ook met elkaar eens moeten worden. Net zoals over de duiding van de betekenis van historische gebeurtenissen. Of over de verantwoordelijkheid die wij in onze tijd kunnen of willen aanvaarden voor alles wat – soms zelfs al honderden jaren – achter ons ligt.

Dat vraagt om een dialoog. Niet met verhitte koppen tegenover elkaar. Maar rustig aan één tafel met de wil de ander eerst te begrijpen en pas dan te reageren. Het was Mandela die ooit zei: “Niemand wordt geboren met haat voor een persoon met een andere huidskleur, achtergrond of geloof. Een mens leert haten, en als we kunnen leren om te haten dan kunnen we ook leren om lief te hebben. Want liefde is een natuurlijker aspect voor de mens dan haar tegenpool.”

Als er één les te leren valt na de verschrikkelijke gebeurtenissen in Charlottesville is het dat de oplossing voor ieder probleem ergens in het midden ligt en dat die oplossing niet dichterbij komt wanneer iedereen zich extreem links of extreem rechts opstelt en ijzerenheinig blijft vasthouden aan het eigen gelijk. Het vraagt om moedige leiders die ons willen voorgaan op die weg. Mahatma Ghandi kon dat. Nelson Mandela ook. En Marten Luther King. De vraag is welke hedendaagse politicus zo weet te inspireren dat we de beeldenstorm in ons hoofd weten te bedwingen en weer met elkaar op zoek gaan naar gedeelde waarden of simpelweg naar het delen van waarden zonder de bedoeling die van de ander onmiddellijk in prullenbak te willen gooien of gewoon stuk te slaan.