Ben ik nou gek geworden?

Het was een vreemde gewaarwording dinsdagavond in debatpodium Arminius te Rotterdam.

Die avond werd Amerikakenner Kirsten Verdel geïnterviewd door Marieke de Vries (o.a. correspondent VS voor NOS) over ‘250 dagen Trump’. Verdel houdt sinds de eerste dag van het presidentschap van Trump bij welke besluiten hij feitelijk neemt en welke gevolgen deze feitelijk hebben. De eerste 100 dagen Trump heeft ze inmiddels gepubliceerd in een gelijknamig boek. En hoewel Verdel haar best deed ook lichtpuntjes te benoemen, was het een vrij deprimerend gesprek. Het ene na het andere voorbeeld kwam voorbij over hoe de democratie in Amerika systematisch wordt afgebroken, volgens het 900 bladzijden tellende handboek van de Republikeinse MAGA-president: Project 2025 van de Heritage Foundation. Alleen gaat Trump in veel gevallen nog een stapje verder. Het handboek schrijft bijvoorbeeld voor dat handelstarieven met 10-15% verhoogd moeten worden. Trump maakt daar rustig 50% of 80% of 200% van. Desastreus voor de binnenlandse economie.

Maar de voorbeelden waren nog veel breder dan de economie. Over hoe onafhankelijke ambtenaren massaal worden vervangen door MAGA-loyalisten. Over hoe onafhankelijke, kritische journalistiek geweerd wordt uit de persconferenties en vervangen wordt door journalisten die letterlijk vragen: “Hoe komt het toch dat u zo’n geweldige president bent?” Over verdachtmaking van wetenschap en deskundigheid, over stoppen met publiceren van feiten en cijfers als deze negatief zijn, over onder druk zetten van universiteiten en landelijke nieuwsmedia, over het dehumaniseren van de Democratische tegenpartij, over alles en iedereen die mogelijk kritiek uit op de regering Trump wegzetten als staatsgevaarlijke terroristen, over het ophemelen van de grote leider, over het niet alleen dreigen met geweld, maar daadwerkelijk autoriseren en goedpraten van geweld door politie en immigratiedienst ICE. Over deportaties en mensonwaardige behandeling en opsluiting. Over hoe het leger wordt ingezet tegen de eigen bevolking. Over hoe het MAGA-regime van Trump Amerika verder isoleert en internationale afspraken aan hun laars lapt. Over hoe Trump in eigen land regeert bij decreet (waarvan 96% maanden later door rechters onwettig wordt verklaard), gerechtelijke uitspraken negeert, en zich gedraagt als een autocraat.

Het was daarom een vreemde gewaarwording dat De Olifant in de Kamer niet werd benoemd: dit regime van Trump vertoont alle kenmerken van een fascistisch regime. Werd dit woord bewust niet genoemd? Zelfs de vragenstellers in de zaal draaiden er omheen. Is het te confronterend om het beest in de bek te kijken en bij de naam te noemen? Klinkt de echo van Auschwitz te schel?

Wordt het niet eens tijd dat onze serieuze nieuwsmedia NOS en RTL Nieuws stoppen te praten over de acties van de huidige regering van de Verenigde Staten, alsof ze het over een voetbalwedstrijd hebben? Benoemen van de feiten is geen ‘kant kiezen’. Nee, niet ‘heel Amerika’ is fascistisch. Niet alle Amerikanen hebben hun verstand verloren. Maar de regering van Trump -en veel van de inmiddels vervangen bestuurslagen- mogen nooit ‘normaal’ genoemd worden.

Later op de avond zag ik bij de boekhandelaar die ook het boek van Kirsten Verdel uitgeeft, het boek van Timothy Snyder “Over Vrijheid” liggen. Hierin behandelt hij de kenmerken van fascisme. Ik heb het maar gekocht om te dubbelchecken of ik nou ben gek geworden.