Bescherm kunstenaars vanuit Lale Gülfonds

Door: Femke Merel van Kooten-Arissen en Thijs Bogers

Schrijfster Mette Maria van Dijk ontving een stortvloed aan haatberichten na verschijning van haar debuutroman. Online intimidatie, om een kunstenaar monddood te maken, of erger, lijkt te zijn genormaliseerd. Splinter wil daarom een publiek fonds oprichten, vernoemd naar schrijfster Lale Gül die eerder doelwit van een haatcampagne was, waarmee kunstenaars verzekerd zijn van beveiliging wanneer zij bedreigd worden. Zo wordt niet alleen tegenwicht gegeven aan de haatdragende gekrenkte klasse, maar wordt ook de democratische rechtsstaat beschermd.

De inkt was nog niet opgedroogd of de noodzaak van een speerpunt uit het verkiezingsprogramma van Splinter, oprichting van het Lale Gülfonds, werd door de actualiteit benadrukt. In reactie op haar debuutroman Mimosa wenste een meute haatdragers schrijfster Mette Maria van Dijk online het krijgen van kanker en het ondergaan van fysiek geweld toe. Volgens een bonte verzameling criticasters had het boek niet gepubliceerd moeten worden. Steen des aanstoots is het geschetste beeld in de roman van de Amsterdamse Bijlmer, en dan specifiek van zwarte mannen die er wonen. Een gekrenkte klasse, die het fictieve verhaal als een persoonlijke aanval opneemt, laat luid van zich horen en is erin geslaagd de jonge schrijfster bang te maken. Zo durfde zij niet meer naar haar huis in de Bijlmer te gaan.

De haatcampagne tegen Van Dijk wordt vergoelijkt door te wijzen op haar vermeend privilege ten opzichte van de zwarte mannen die in haar boek figureren. Er is echter geen groter privilege dan veilig vanachter je scherm bij te dragen aan een intimidatiecampagne.

Begin dit jaar was Pim Lammers ook mikpunt van haat en bedreigingen, waarna hij zich terugtrok als schrijver van het Kinderboekenweekgedicht. Op basis van zijn literaire werken werd hij weggezet als aanjager van pedofilie. Daarvoor was de beurt aan schrijfster Lale Gül, die vanwege aanhoudende bedreigingen op een geheime locatie moest verblijven en overwoog naar het buitenland te verhuizen. De kritiek op de islam in haar boek Ik ga leven, is voor menig Nederlandse moslim onverdraagbaar en reden om te pleiten voor geweld tegen de jonge schrijfster.

De noodzaak om bedreigingen in reactie op kunstwerken serieus te nemen werd begin deze eeuw al duidelijk met de moord op Theo van Gogh. Zijn film Submission, waarin hij de positie van de vrouw binnen de islam aan de kaak stelt, was aanleiding voor Mohammed B. om hem op klaarlichte dag te vermoorden. Toch heeft de politiek volgens Splinter sindsdien onvoldoende werk gemaakt van maatregelen om kunstenaars te beveiligen wanneer zij vanwege hun werk worden bedreigd.

Beveiligingsmaatregelen worden nu genomen vanuit het Stelsel Beveiligen en Bewaken, waarbij de focus ligt op politici, advocaten en rechters. Ook de koning beperkte zich in de laatste Troonrede tot het veroordelen van bedreigingen aan het adres van “journalisten, advocaten, politici en andere hoeders van de democratische rechtsstaat.” De democratische rechtsstaat valt of staat echter bij ieders mogelijkheid ten volle van vrijheden gebruik te kunnen maken. Wanneer de gekrenkte klasse keer op keer aandringt op censuur op straffe van geweld, is iedereen overgeleverd aan willekeur. De geciviliseerde rechtsstaat maakt dan plaats voor groepsdwang.

In de Troonrede volgde een plichtmatige verwijzing naar de kracht van cultuur om niet alleen te confronteren maar ook tegenstellingen te overbruggen. De kern van tolerantie is echter het verdragen van standpunten die niet als doel hebben te overbruggen, die volgens sommige smakeloos en misschien zelfs pijnlijk zijn.

Splinter wil naast het Stelsel Beveiligen en Bewaken een apart fonds oprichten om specifiek artistieke vrijheid te borgen. Als zij akkoord gaat wil Splinter het fonds vernoemen naar Lale Gül. Na de moord op Theo van Gogh spraken tal van politici zich immers uit voor de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om jezelf te zijn. Toch moest Lale nog jarenlang in onvrijheid leven. Nu zij zichzelf ontworsteld heeft uit de beknellende moslimgemeenschap, heeft zij echter weer te kampen met onvrijheid. Haar situatie toont wat ons allemaal te wachten staat als de gekrenkte klasse de dienst uitmaakt: zwijgen of lijden.

Femke Merel van Kooten-Arissen is lijsttrekker en kandidaat-Kamerlid voor Splinter
Thijs Bogers is kandidaat-Kamerlid voor Splinter