Betaalbaar wonen? Na 29 oktober is de teleurstelling opnieuw gratis

Wonen is het nieuwe toverwoord in Den Haag. Van links tot rechts beloven partijen dat er eindelijk écht iets gaat gebeuren. Maar wie na 29 oktober nog gelooft in een eigen woning voor iedereen, kan beter ook in kabouters gaan investeren. Wonen wordt net als ‘nieuwe bestuurscultuur’ en ‘bestaanszekerheid’ een thema dat vooral teleurgestelde kiezers oplevert.

Het is inmiddels een traditie aan het worden: vlak voor de verkiezingen beloven partijen een groots herstel van vertrouwen, en vlak na de verkiezingen blijkt dat niemand het bonnetje wilde betalen. In 2021 heette het nog “nieuwe bestuurscultuur” – we kregen Rutte IV, letterlijke kopie van Rutte III. In 2023 was het “bestaanszekerheid” – we kregen hogere zorgpremies en stilgevallen kinderopvangplannen. En in 2025? “Wonen” is het grote thema. Zoals Jesse Frederik onlangs in De Correspondent schreef: iedereen wil betaalbaar wonen, maar niemand wil het betalen

Wie de partijprogramma’s leest, zou denken dat de woningbouwsector klaarstaat voor een renaissance. 30.000 sociale huurwoningen per jaar! Of wacht, 40.000! Nee, 50.000! Maar wie zich de laatste jaren ook maar een beetje in het woonbeleid heeft verdiept, weet dat deze beloften dezelfde status hebben als een ballon op een kinderfeestje: kleurrijk, maar leeg van binnen.

De werkelijkheid is harder. In de afgelopen tien jaar werden er gemiddeld geen 30.000, maar amper 15.000 sociale huurwoningen per jaar gebouwd. En dat was inclusief jaren waarin de economie floreerde, de rente laag stond en woningcorporaties nog een beetje financiële rek hadden. Inmiddels rijden ze plankgas op een financiële afgrond af, in de hoop dat iemand de muur weghaalt voor het te laat is.

Waarom lukt het niet? Simpel: iedereen wil betaalbaar wonen, maar niemand wil het betalen. Politici dromen van prachtwoningen op toplocaties voor bodemprijzen, maar weigeren de keiharde realiteit te erkennen: ‘betaalbaar’ is in de praktijk bijna altijd ‘verlieslatend’.

Woningcorporaties worden geacht architectonische pareltjes te bouwen, energieneutraal, circulair én betaalbaar onder de 700 euro per maand. Maar voor dat bedrag krijg je in de huidige markt niet eens een schuur, laat staan een gezinswoning. En zelfs als corporaties bereid zijn miljarden te verliezen – wie levert dan de goedkope bouwgrond, de soepele procedures, de politieke stabiliteit?

In de plannen van GroenLinks-PvdA, D66 en VVD spat de urgentie van de pagina’s. De SP wil zelfs een Nationaal Woonfonds. “Wonen is hét grootste probleem van deze tijd”, roept de VVD. D66 wil een ‘bouwbaas’ aanstellen die met Deltacommissaris-achtige bevoegdheden door bezwaarprocedures walst. En GroenLinks-PvdA wil de Woningcorporatie Nieuwe Stijl: belastingvrij, met staatsfinanciering, en gericht op twee derde van Nederland. Allemaal prachtig. Maar geen van deze partijen vertelt hoe ze het financiële gat tussen wens en werkelijkheid gaan dichten.

D66 schrapt weliswaar de hypotheekrenteaftrek – prijzenswaardig – maar stelt tegelijk dat de staatsschuld moet kunnen stijgen voor nieuwe infrastructuur. Geen woord over structurele financiering van sociale huur. De VVD gooit het over een andere boeg: minder regels, salamanders aan de kant, en lekker bouwen in het groen. Maar ondertussen willen ze wél vasthouden aan de hypotheekrenteaftrek, wat jaarlijks 11 miljard euro kost en vooral de woningprijzen opjaagt. Tja, bouwen is belangrijk, maar belastingcadeaus voor huizenbezitters zijn heilig.

De enige die nog in dit sprookje lijkt te geloven, is Frans Timmermans. Hij wil terug naar de gloriedagen van de volkshuisvesting, en stond met natte ogen bij ’t Schip in Amsterdam, het architectonisch hoogtepunt van sociale woningbouw. Maar ook in 1921 behoorden die woningen tot de duurste dertig procent van de stad. Ook toen al gold: schoonheid kost geld.

En intussen? Intussen worden particuliere verhuurders met regel na regel verjaagd, splitsen en verkameren ontmoedigd, en staan gemeentelijke eisenlijsten bol van de idealistische randvoorwaarden die elk project onderuit halen. “Geen hokjes van 25m2!” roept de PvdA. Maar wel een wachttijd van 15 jaar. Keuzes, mensen.

Het resultaat: marktpartijen mogen niet, woningcorporaties kunnen niet. En dus bouwen we niet. We leven in het slechtste van twee werelden: een woningmarkt waarin ‘betaalbaar’ een synoniem is geworden voor ‘onhaalbaar’, en waarin kiezers elke vier jaar opnieuw worden verleid met woonbeloften die geen fundering hebben.

Na 29 oktober zal blijken dat ook dit thema slechts decor was. Nog een kans verkeken. Nog een generatie teleurgesteld. En nog een reden voor de kiezer om de politiek definitief vaarwel te zeggen.