Betalen Willem Alexander en Maxima AOW-premie?

Beatrix heeft nooit AOW-premie betaald, maar ontvangt al 22 jaar een AOW-uitkering. Haar zoon Willem-Alexander betaalt eveneens geen cent premie, maar krijgt straks op zijn 67e gewoon AOW. Maxima ook, al krijgt zij wel een korting van 22% omdat zij niet haar hele leven in Nederland heeft gewoond. Barones X woont al haar leven lang op haar landgoed en ontvangt jaarlijks een groot bedrag aan dividend uit beleggingen. Ook zij heeft nooit premie betaald, maar ontvangt nu zij 67 is wel een AOW-uitkering.

In 2024 bedroegen de totale AOW-uitgaven bijna 52 miljard euro. Ongeveer de helft daarvan werd gefinancierd via premies, de andere helft via algemene belastingen. In dat verband stelde ik voor om de premiegrondslag voor de AOW te verdubbelen, met als doel de volledige kosten van de regeling te dekken. Bij nader inzien blijkt dat voorstel echter ontoereikend en te simplistisch. Een verdubbeling van de premiegrondslag zou naar schatting slechts 10 miljard euro extra opleveren en dat is onvoldoende om het ‘financieringstekort’ structureel te dichten.

De oplossing ligt dan ook niet in het verhogen, maar in het verbreden van de premiegrondslag. Op dit moment wordt AOW-premie uitsluitend geheven over arbeidsinkomsten tot een maximum van ongeveer €38.000. Inkomens uit vermogen, zoals rente, dividend, huur en vermogenswinsten blijven volledig buiten beschouwing. Het gevolg: een groeiende groep vermogende Nederlanders draagt geen cent bij aan de collectieve financiering van de AOW, maar ontvangt wel gewoon een uitkering. Zelfs als ze nooit gewerkt hebben of nooit premie hebben betaald.

Waarom krijgen mensen met tientallen miljoenen euro's aan vermogen zoals Beatrix, Willem-Alexander of Barones X  überhaupt AOW?

De AOW is een volksverzekering. Iedereen die tussen zijn 15e en 67e in Nederland heeft gewoond, bouwt het recht op AOW op. De gedachte daarachter is solidariteit: het is een vangnet voor álle ouderen. Niemand uitgezonderd. Maar het stelsel is anno 2025 blijkbaar uit balans geraakt. De oorsprong daarvan ligt onder andere in de zogenoemde Oort-operatie van 1990: een belastinghervorming die de lasten op arbeid verlaagde en de btw verhoogde. De redenering was dat "werken moest lonen", en dus werd arbeid goedkoper. Maar wat mensen aan loon overhielden, raakten ze net zo snel weer kwijt in de supermarkt door de hogere btw. Het hoge btw-tarief steeg van 18,5% naar 21%, terwijl vermogensinkomsten ongemoeid bleven.

We zien nu de gevolgen van dat beleid. Indirecte belastingen als btw drukken relatief zwaarder op lage inkomens. Tegelijkertijd is het premiegedragen karakter van de AOW uitgehold: werkenden betalen, terwijl vermogenden buiten schot blijven. En dat moet hoe dan ook veranderen.

De discussie over de houdbaarheid van de AOW richt zich meestal op de vergrijzing: een groeiende groep ouderen tegenover een krimpende groep werkenden. Maar dat is slechts een deel van het verhaal. De beleidskeuzes van de afgelopen decennia, vooral de vrijstelling van vermogensinkomsten en belastingverlagingen op arbeid, hebben het fundament van het AOW-stelsel aangetast.

Een schrijnend voorbeeld: iemand met een arbeidsinkomen van €38.000 betaalt bijna €7.000 AOW-premie. Iemand met eenzelfde bedrag aan netto vermogensinkomen draagt daarentegen helemaal niets bij. Dat is niet alleen onrechtvaardig, het is ook onhoudbaar in een samenleving waarin vermogen steeds belangrijker wordt en het aantal ouderen toeneemt.

Het huidige stelsel waarin premies van werkenden direct de uitkeringen van gepensioneerden financieren komt daardoor steeds meer onder druk te staan. Om het stelsel toekomstbestendig te maken, moeten we de premiegrondslag herzien. Een logische en eerlijke stap is om alle persoonlijke inkomens, inclusief vermogensinkomsten, onder de premieheffing te brengen. Een vermogend individu zou dan, net als een werknemer, over de eerste €38.000 netto inkomen zo’n €7.000 aan AOW-premie moeten afdragen. Gelijke monniken, gelijke kappen.

Zo’n principiële, logische hervorming zou niet alleen het stelsel financieel versterken, maar ook het maatschappelijk draagvlak vergroten. Op dit moment dragen werkenden (en vooral de mensen in de onderste regionen van het loongebouw) een onevenredig groot deel van de lasten, terwijl vermogen, dat steeds meer geconcentreerd raakt in handen van een kleine groep, wordt ontzien.

Natuurlijk is dit politiek gevoelig. Politiek rechts zal zo’n hervorming proberen te blokkeren. De VVD presenteerde recent plannen waarin opnieuw bezuinigingen op zorg en uitkeringen worden voorgesteld. Een verbreding van de premiegrondslag past niet in dat plaatje. De partij heeft het imago vooral de rijken te beschermen, en zal elke vorm van ‘herverdeling’ afwijzen. Links daarentegen zou dit voorstel moeten omarmen. De vraag is of Timmermans dit punt meeneemt in zijn plannen. Misschien horen we daar binnenkort meer over. Op 29 oktober valt er in ieder geval écht iets te kiezen.

Het is hoog tijd om eerlijkheid en solidariteit weer centraal te stellen in de financiering van de AOW. Niet door de lasten van werkenden nóg verder te verhogen, maar door het systeem te moderniseren en beter af te stemmen op de economische realiteit van vandaag. De vraag is niet óf, maar wanneer de politiek de moed vindt om deze noodzakelijke verbreding van de premiegrondslag door te voeren. Alleen dan blijft de AOW ook voor toekomstige generaties een sociaal vangnet.

Ook vermogenden moeten hun steentje bijdragen. Waarom zouden sommige arme ouderen op een houtje moeten bijten, terwijl anderen grote bedragen aan dividend ontvangen én een AOW-uitkering? Dat is nergens voor nodig. Er is geld genoeg om álle ouderen een leefbaar pensioen uit te betalen. Zowel de lusten als de lasten moeten eerlijk worden verdeeld. Ook Willem-Alexander en Maxima zullen AOW-premie moeten gaan betalen…