‘Bezorgde burgers bij Ter Apel’? De media en de normalisering van haat (2)

Afgelopen Pinksterweekend bleek weer hoe accuraat mijn eerdere analyse was over de NOS en haar bias. Dit stuk kunnen we dus ook zien als een vervolg erop. Dit weekend hield een nepmarechaussee twee keer grenscontroles bij Ter Apel. Afgelopen zaterdagavond zou de eerste illegale grenscontrole hebben plaatsgevonden. De dag daarna ging deze nepmarechaussee weer burgerwacht spelen. Volgens RTV-Noord zou dit de reden zijn: “Volgens de bron, die zelf deelnam aan de actie, is de controle opgezet uit woede over een besluit van de Duitse politie, afgelopen week. Die zette een migrant die naar Duitsland was gekomen, bij Venlo de grens over, naar Nederland.” Deze acties staan trouwens los van de al bestaande ‘burgerwacht’ in Ter Apel.

AD kopt over ‘boze burgers.’ Nu.nl spreekt over ‘burgers.’ HLN.be spreekt over ‘Nederlandse burgers.’ NOS had het eerst over ‘actievoerders,’ maar paste dit aan naar ‘groep burgers.’ Initiatiefnemer Jan Huzen, die eerder is veroordeeld voor laster en opruiing, wordt nergens genoemd. Dat hij op de kieslijst van Samen voor Nederland stond, blijf ook onbenoemd. Zijn racistische Facebook-uitspraken blijven ook achterwege. Dat een stel racisten politieagent spelen, en op basis van etnisch profileren mensen aanhouden, wordt totaal niet behandeld in deze artikelen. Het zijn zogenaamd ‘bezorgde burgers.’

Bij de eerdere zaterdagavondactie – toen de groep actief voertuigen tegenhield – arriveerden twee Nederlandse politieauto’s uit voorzorg. Hun conclusie: geen strafbare feiten, omdat de groep op privé- of parkeerterrein stond en niet expliciet ingreep. De Nederlandse politie zou na ongeveer een uur met twee auto's poolshoogte hebben genomen, zonder in te grijpen volgens RTV-Noord. De gemeente Westerwolde zegt echter dat dit wel degelijk verboden is. Volgens artikel 284 Sr is het wederrechtelijk ontnemen van iemands vrijheid strafbaar — óók op een parkeerterrein. En wie zich voordoet als politieagent, zoals hier gebeurde, overtreedt artikel 177a Sr. Bij de tweede actie, moesten de nepmarechaussees wel hun ID-kaart of paspoort laten zien.

Bovendien lijkt er sprake van etnisch profileren, wat — in combinatie met het doelbewust viseren van migranten — ook onder artikelen 137c en 137d Sr kan vallen: respectievelijk groepsbelediging en het aanzetten tot haat of discriminatie. De politie claimt geen strafbare feiten te zien, maar stelt daarmee een norm. Want wie stilzwijgend toekijkt terwijl racisten auto’s doorzoeken, zegt in feite: dit mag gewoon. Vergelijk dat met het kordate optreden tegen vreedzame klimaatacties. In 2023 werden tientallen XR-demonstranten binnen minuten opgepakt bij het blokkeren van de A12. Maar wie racistische grensposten nabootst, mag blijkbaar larpen als marechaussee op de parkeerplaats.

Daarmee is de kous nog lang niet af. Wilders noemt op X het incident van zaterdag een ‘fantastisch initiatief.’ Minister David van Weel, die nu verantwoordelijk is voor Asiel en Migratie, schrijft dit: “De asielinstroom móét omlaag. Daarom zetten we in op strengere asielwetten en betere grensbewaking. Frustratie is begrijpelijk, maar neem het recht niet in eigen hand. Laat politie en marechaussee hun werk doen. Houd je aan de wet.” Voor hem is niet het gebrek aan moraliteit het probleem, maar dat de politie dit moet oplossen.

Bij Extinction Rebellion was Van Weel niet zo begripvol in verband met de oproep aan het OM om de ING-directeur te vervolgen: “Demonstreren mag, maar demonstranten bepalen niet wie wordt vervolgd; zo werkt onze rechtsstaat niet!” Nergens kun je lezen dat ‘hun frustratie begrijpelijk is.’ De dubbele moraal is verblindend in zijn helderheid. Wanneer klimaatactivisten vreedzaam blokkeren, zijn ze ‘onverantwoordelijk’, ‘radicaal’ en een ‘bedreiging voor de rechtsstaat’.

Maar wanneer een nepmarechaussee zonder bevoegdheid mensen aanhoudt op basis van huidskleur, dan is hun frustratie begrijpelijk. Dan verschijnen ze in de media als ‘burgers’, ‘groep mensen’, ‘bezorgde Nederlanders’. Alsof het hier om een vergissing gaat. Alsof je per ongeluk marechaussee kunt spelen. Wat we zien is geen toevallig falen, maar een systematische immuniteit voor wit burgergeweld. Geen journalist die Huzen zijn naam noemt. Geen minister die oproept tot strafrechtelijke vervolging. Geen media die het aandurven dit gewoon te benoemen: etnisch profileren! Niet om de rechtsstaat te beschermen, maar om hem om te vormen tot een instrument van uitsluiting.

Deze zogenaamde spontane acties zijn geen losstaande incidenten, maar passen binnen een bredere extreemrechtse tactiek die in heel Europa wordt uitgerold. Groeperingen als de Identitäre Bewegung streven bewust naar para-statelijke legitimiteit — ze spelen marechaussee, grenswacht of burgerpolitie — niet als grap, maar als politieke boodschap: de staat faalt, dus wij nemen het over. In Nederland kennen we dat via Identitair Verzet en de ideologische echo van Forum voor Democratie’s ‘omvolking’-retoriek. Wat in Ter Apel gebeurt, is niet anders dan wat Generation Identity op zee probeerde: mensen categoriseren, controleren, uitsluiten — op basis van afkomst.

Wat we hier zien, is geen incident maar institutionele normalisering. De media nemen hun toevlucht tot neutrale taal — ‘groep burgers’ — en vermijden actief termen als ‘racistische intimidatie’, ‘illegale opsluiting’, of ‘vrijheidsberoving’. De politie legitimeert haar passiviteit met het excuus van privéterrein, alsof artikel 284 Sr daar niet zou gelden. En politici — van Wilders tot Van Weel — reageren met strategisch gedoseerd begrip dat in praktijk neerkomt op morele medeplichtigheid.

Rechts-extremisten van de Indentitäre Bewegung hebben geprobeerd een vluchtelingenboot tegen te houden in 2017. Dus het is net als de oorspronkelijke burgerwacht in Ter Apel een copycat van extreemrechtse groeperingen. Ze apen gewoon Generation Identity/Indentitäre Bewegung na. In Nederland zijn ze bekend als Identitair Verzet. Er is geen bewijs dat Identitair Verzet aanwezig was bij deze actie. Wel waren ze aanwezig bij de knokpartij in Katwijk, die we ook niet los moeten zien van dit patroon, nog naast alle brandstichtingen bij asielcentra.

Natuurlijk zijn het burgers, maar Volkert van der Graaf is ook een burger. Toch denk ik dat we door het lint zouden zijn gegaan als de NOS het journaal begon met: 'Burger schiet op 6 mei controversiële politicus dood.' NOS zei in het 8 uurjournaal: ‘Goedenavond allemaal, Pim Fortuyn is dood. Neergeschoten na een interview op radio 3.’ Het AD kopt: ‘Verbijstering en woede na moord op Pim Fortuyn.’ Milieuactivist had hier geklopt, dus zou men mee akkoord gaan, omdat Volkert dat was, maar controversiële politicus had dan aangepast moeten worden. Er is niks gelogen aan: 'Burger schiet op 6 mei controversiële politicus dood.' Toch laat dit wel zien waar iemand staat, omdat diegene weigert duiding te geven.

Het verschil tussen ‘oproerkraaier’ en ‘bezorgde burger’ is zelden een kwestie van feiten. De nepmarechaussees zijn ‘bezorgd’, maar niet ‘extreemrechts’. Zo schrijft men de canon van wat normaal is — en wat niet. De scheidslijn tussen ‘burger’ en ‘oproerkraaier’ is geen stijlkeuze van redacties, maar het cement van een ideologisch systeem. Want wie in stilte toekijkt terwijl racisten marechaussee spelen, bekent kleur. Zij kiezen niet voor de wet, maar voor het wit. Daarmee bedoel ik niet het papierwerk, maar de huid.