Binnen de (sociale) lijntjes kleuren

Het komt in de klas geregeld voor dat leerlingen vragen of ze een kleurplaat mogen inkleuren. Ik heb dan ook altijd een stapeltje kleurplaten klaarliggen, voor het geval de hoofdopdracht klaar is en ze nog even voor zichzelf willen werken. Favoriet hierbij is de halve kleurplaat van Ernie en Bert, waarbij ze mogen kiezen uit een voorgetekend boven- of onderstuk van de twee helden uit Sesamstraat. Het resterende deel wordt vervolgens naar eigen inzicht verder afgetekend en ingekleurd.

De ouderwetse kleurplaat, doorgaans getekend in zwarte lijnen op een wit vel papier, heeft vele trends en tanden des tijds weten te doorstaan. Niet alleen in de klas, maar ook op andere plekken is de kleurplaat onverminderd populair gebleven. Zo liggen er bijvoorbeeld kleurplaten in restaurants en in de wachtkamers van de huisarts of de tandarts om de kleine gasten rustig te houden, kom je ze met grote regelmaat tegen in supermarkten in de vorm van een kleurwedstrijd, tref je ze aan in tijdschriften en krantjes en is er sinds een aantal jaren zelfs een heuse hype ontstaan rondom kleurboeken voor volwassenen. Kleuren binnen de lijntjes schijnt, naast het stimuleren van de fijne motoriek, iets meditatiefs te hebben; in je eigen tempo in jezelf keren, bezinnen en zelf bepalen wat er binnen die lijnen gebeurt.

Wat dat betreft kunnen we de kleurplaat en de niet-aflatende populariteit ervan zien als een metafoor voor hoe een goed geoliede samenleving in elkaar hoort te zitten: geordend, afgebakend, vrij bewegend binnen de kaders en voorzien van handhaving. De grote lijnen waarbinnen wij ons mogen bewegen zijn uitgezet en worden regelmatig op diverse punten aangepast of enigszins losgelaten, al naar gelang de situaties die zich binnen de gestelde kaders voordoen. Leven binnen deze voorgeschreven lijnen is overzichtelijk en duidelijk. En er is behoefte aan, ook al zou je soms geneigd zijn om te denken dat leven binnen door van hogerhand opgestelde kaders beperkend is en weinig kansen biedt om je te ontwikkelen tot een autonoom persoon.

Tijdens de eerste les op school bespreek ik altijd de regels in de klas en geef ik voorbeelden van wat er zou gebeuren wanneer er geen regels zouden zijn. De maatschappij waarin we leven is namelijk een klaslokaal in het groot: een afspiegeling van individuen die alle een ander karakter met bijbehorende eigenschappen bezitten en zich onder toeziend oog veilig mogen bewegen om te leren en te ervaren. Althans, dat is de theorie. Ondanks dat we in deze situatie jongeren mogen klaarstomen voor een leven buiten de schoolmuren, ligt de verruwing van de maatschappij die zich buiten het klaslokaal afspeelt op de loer om plaats te nemen in de klaslokalen.

Het is niets meer om vreemd van op te kijken. Ondanks alle zichtbare en onzichtbare lijnen die zijn en worden uitgezet om de samenleving structuur en houvast te bieden, worden steeds meer grenzen opgezocht en overschreden. Na de laatste schooldag, voordat de zomervakantie begon, reed ik van de parkeerplaats de weg op. De bestuurder van het witte bestelbusje dat voor me reed draaide het raampje open en gooide vervolgens een papieren zak, een leeg frietbakje en een stapel servetten tussen de uitgelaten leerlingen die zojuist hun rapport hadden opgehaald. Waar we op school een jaar lang erop hameren om alles op te ruimen, netjes achter te laten, te poetsen en afval te scheiden, werd deze moeite in een klap teniet gedaan door een onverlaat die een grens overschreed. Ik zou de bestuurder van het bestelbusje dan ook graag een meditatief moment van bezinning en overpeinzing willen aanbieden: een week op school de lokalen en aula’s opruimen en poetsen. Mag hij daarna in het tekenlokaal een mooie kleurplaat komen maken.