Boot en Yesilgöz hebben het mis: er moet wel meer geld naar gewone mensen

In tegenstelling tot wat professor Boot en Dilan Yesilgöz bepleiten moet de overheid juist wel meer geld onder de gewone mensen brengen nu zoveel nodig is voor defensie

Weinig mensen kunnen zo intens vergenoegd kijken als Dilan Yesilgöz. Deze zondag gaf zij daar bij Buitenhof opnieuw een voorbeeld van. Nu en dan bracht de camera haar in beeld terwijl professor Arnoud Boot uitgebreid betoogde dat de overheid niet te veel moest sleutelen om bevolkingsgroepen te compenseren voor de stijgende prijzen van boodschappen en energie. Hóógstens, zei hij hóógstens zou je iets kunnen regelen voor de paar honderdduizend mensen in ons land die het volgens hem echt nodig hadden maar nu leek men van plan ongericht met geld te strooien en bijvoorbeeld compensatie voor hoge energiekosten te geven aan wie dat niet nodig hadden. De Nederlandse economie kon geen extra druk meer verdragen, aldus Boot.  Je moest daar niet zomaar geld in stoppen. “Waar kunnen we de belastingen op een verstandige manier verhogen, zodat we de druk van de economie weghalen?”, vroeg hij zich af om meteen het antwoord te geven: op  het eigen woningforfait en met de opbrengst daarvan geef je dan mensen die het echt nodig hebben een compensatie. Boot verzet zich tegen de neiging het zeer winstgevende bedrijfsleven dan maar wat meer te belasten.

Zo mocht Dilan Yesilgöz, bezuinigingskampioene, het graag horen.

Professor Boot doceert ondernemingsfinanciering en openbare markten. Hij heeft de neiging zich op de grote lijnen te concentreren en dat deed hij ook zondagmiddag. In dat licht bezien sneed zijn betoog hout. Hij stelde zich echter niet de vraag hoe wat hij voorstelde bij individuele burgers aankomt, vooral de miljoenen die net aan of net niet kunnen rondkomen. Die raken dan in de armoe en de schulden. Je hebt weinig aan westerse waarden en mensenrechten als de deurwaarder beslag komt leggen.

Bovendien deed Boot zijn uitspraak een paar dagen nadat de regeringsleiders van de Europese Unie unaniem hadden besloten een gigantische druk op de economie te leggen: zij investeren 800 miljard in defensie. Hoe kan een bedrijfsleven dat nu al kampt met grote personeelstekorten dat in hemelsnaam verwerken? Het zal toch niet langer de bedoeling zijn de wapens vooral in Amerika te kopen? We gaan een periode van economische groei tegemoet, aangezwengeld door uitgaven voor de strijdkrachten. En dat in een tijd met gebrek aan werkkrachten.

Het doet allemaal een beetje denken aan de herbewapening van Duitsland in de jaren dertig. Vermoedelijk worden op veel ministeries en centrale banken studies te voorschijn gehaald over het beleid van Hjalmar Schacht, de centrale bankier die het economisch klimaat schiep voor deze herbewapening. In diezelfde jaren werd het Duitse beroepsleger – 100.000 man – omgebouwd tot de op dienstplicht gebaseerde Wehrmacht, waarbij de professionele soldaten zoveel mogelijk werden ingezet voor de training van de op den duur bij honderdduizenden opgeroepen jonge mannen. Alles bij elkaar trokken er in dat kader een kleine 15 miljoen het uniform aan. Er kan veel en het kan snel als er maar totale toewijding is. Een vergelijkbare prestatie leverde Engeland waar de economie binnen zeer korte tijd vrijwel totaal voor de oorlog werd ingezet, toen de nood eenmaal serieus aan de man was gekomen. In 1940 ging 43,8% van het  bruto nationaal product naar oorlogsdoeleinden, in de jaren daarna steeg dit tot boven de vijftig procent. De industrie werd zoveel mogelijk omgeschakeld naar oorlogsproductie zodat het bijvoorbeeld tot 1944 duurde voor er weer radiotoestellen voor de burgerij mochten worden geproduceerd.

Al die tijd zorgde de overheid er wél voor dat er een bodem in het bestaan lag, dat alle burgers genoeg te eten kregen, konden beschikken over warme kleren en kolen voor in de kachel. Dat deden de nazi’s in Duitsland trouwens ook. Nog een opmerking terzijde : zowel de geallieerden als de nazi’s konden voor hun oorlogsproductie en hun legers een miljoenenleger aan werklozen inschakelen. Die zijn er nu niet.

Hoe dan ook, wij gaan de komende jaren heel veel overhoop halen als het ernst wordt met de herbewapening van Europa. Dan is het belangrijk de steun van het thuisfront te behouden. Staten moeten hun bevolking een samenleving bieden die het waard is door hen verdedigd te worden. Fraaie betogen over onze waarden landen niet als je dagelijks leven een overlevingsstrijd is en je in de kou moet zitten voor Kiev. Dat is koren op de molen voor populisten en de ontwrichtende propaganda voor Moskou. Boot houdt daar met zijn recepten geen rekening mee. Het precies identificeren en aanwijzen van de burgers die steun echt nodig hebben, vergt een grote inspanning en is onrechtvaardig ten opzichte van de velen die bijvoorbeeld één euro teveel verdienen. Dat levert hetzelfde soort problemen op als die rond het toeslagenschandaal.

Daarom is het noodzakelijk dat er een bodem in het bestaan wordt gelegd. Dat kan bijvoorbeeld door iedereen – rijk en arm – het recht te geven op betaalbare energie tot een bepaald door de politiek bepaald niveau. Energie krijg je niet met staffelkorting maar met staffelopslagen. Wie meer verstookt dan een bepaald minimum, betaalt voor de rest steeds hogere tarieven. Wat is het verschil met het plan van Boot? Iedereen – rijk en arm – begint met lage tarieven maar gaat betalen bij een groter verbruik.

De BTW op voedingsmiddelen wordt zo laag mogelijk gehouden, die op luxe producten boven een bepaald bedrag gaat juist omhoog. Er worden onmiddellijk honderdduizenden noodwoningen gebouwd voor de lager betaalden die nu op eindeloze wachtlijsten staan. Ik heb al eens voorgesteld een oorlogsbelasting in te voeren die naast de – uiteraard verlaagde – inkomsten- vermogens- erf- en winstbelasting wordt geheven en net zo progressief is.

Collectieve voorzieningen zoals buurthuizen, bibliotheken en theaters zijn in een dergelijke situatie van groter belang want juist als oorlog dreigt, mag het bestaan niet kleurloos worden, zeker niet voor mensen met wat dan tegenwoordig een kleine portemonnee heet.

Alleen met dit soort denken kun je de strijd winnen. Voor een maatschappij die niets te bieden heeft dan abstracte idealen, willen mensen geen offers brengen en zeker niet dat van hun leven. Dilan Yesilgöz had weinig reden voor die vergenoegde blik.

Pauze in de vliegtuigfabriek:

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin. Zeker nu de laatste putten open blijven. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: hoe we in dit parket beland zijn