Burgerberaden in meerdere gedaanten

De voorstanders ervan zijn al in de meerderheid.

Om ons als burgers echt politieke invloed te laten uitoefenen, is het noodzakelijk om direct te kunnen participeren in het wetgevingsproces. In het parlementaire stelsel vervreemden we van ons politiek oordeelsvermogen en denken we dat beroepspolitici onze belangen beter kunnen behartigen. Het is mooi om te zien dat zien dat deze mythe door de toenemende experimenten met via loting samengestelde Burgerberaden, in de geest van de praktijken van de klassieke Athers, steeds meer ontmanteld  wordt.

Voor de verdere ontwikkeling van Burger(be)raden en -panels is het werk van Terryl Bouricius, een in het vertegenwoordigend stelsel teleurgestelde ex-parlementariër in de Amerikaans staat Vermont, belangrijk.

Het werd geïntroduceerd in Nederland in David van Reybroucks populaire pamflet, ‘Tegen verkiezingen’ (2013) . In het artikel ‘Democracy Through Multi-Body Sortition: Athenian Lessons for the Modern Day’, 2013 schetst Bouritius een 6-tal politieke organen:

1.        Agenderingsraad (Agenda Council)

Deze bestaat uit ingelote vrijwilligers die elk drie jaar dienen. Zij heeft een beleidsvoorbereidende functie en stelt een lijst van actuele onderwerpen op waarover wetgeving wenselijk wordt geacht.

2.        Belangstellingsgroepen (Interest Panels)

Deze bestaan uit 12-20, al of niet ingelote vrijwilligers. Zij hebben ook een beleidsvoorbereidende functie en voorzien de onderwerpen van de Agendaraad  van een voorlopig wetsvoorstel. De groepen worden ontbonden als hun concept-wetsvoorstellen zijn afgerond.

3.        Herzieningspanels (Review Panels)

Deze bestaan uit 150 ingelote vrijwilligers die voor de diverse beleidsterreinen definitieve wetsvoorstellen maken.

Deze drie beleidsvoorbereidende functies werden in klassiek Athene door de Raad van 500 (Boule), ingelote vrijwilligers - 50 uit elk der 10 districten - uitgevoerd. Zij leverde ofwel de onderwerpen ofwel wetsvoorstellen aan voor de Volksvergadering die er wetten van maakte. Zij had daarnaast ook beperkte uitvoerende taken. Het is voor mij echter de vraag wat een Herzieningspanel aan het werk van een Belangstellingsgroep toevoegt. Op enkele plaatsen wordt al geëxperimenteerd met een voor meerdere jaren ingelote ‘Burgerraad’ (Burgerdialoog in Oost-België), dat de functie van het agenderen en wetsvoorstellen ontwerpen vervult.

4.        Beleidsjury’s (Policy Jurys).

Deze stemmen over de uiteindelijke wetsvoorstellen, per wetsvoorstel één jury. Zij tellen minimaal 400 leden en luisteren net als de Wetgevende Jury’s in Athene (Nomotheten, 500-2500 per zitting) zonder debat naar argumenten voor en tegen ingediende wetsvoorstellen en stemden erover in het geheim. Dit om groepsdruk en polarisatie te kunnen vermijden. De Atheners hadden namelijk in de roerige zittingen van de Volksvergadering, waarin 6000 man het recht van spreken hadden en er hoofdelijk werd gestemd, negatieve ervaringen met demagogie (een Grieks woord dat toen geen negatieve connotatie had) opgedaan. Zij stelden daarom vanaf de 4e eeuw (v. Chr.) Deze Nomotheten aan, die de belangrijkste wetsvoorstellen moesten beoordelen. Maar daarmee werd een debat of beter een dialoog onmogelijk gemaakt.

Ik begrijp daarom ook eigenlijk niet, waarom Bouricius voor deze optie kiest. Het debat is voor de meningsvorming essentieel  en zou een vast onderdeel van besluitvormende Beraden moeten uitmaken. We zien gelukkig wel dat bij moderne Burgerberaden veelal gewerkt wordt met subgroepen van 10-15 mensen die in dialoog met elkaar gaan en hun bevindingen plenair rapporteren.

5.        Procedure-commissie (Rules Council)

Deze bestaan uit ingelote leden met een beperkte ambtstermijn die de regels moeten vaststellen voor alle andere organen.

Ik denk dat dit orgaan overbodig is, omdat de regels waaraan de procedures moeten voldoen ook de status van wetten hebben en gewoon achtereenvolgens de organen 1 t/m 4 kunnen passeren.

6.        Regelhandhavings-commissie (Oversight Council)

De ingelote leden zien erop toe dat de overheidsambtenaren correct de procedures volgen en behandelt eventuele klachten. Deze functie legt controle van uitvoerende ambtenaren ook terecht in handen van een ingeloot orgaan.

Een nieuw Burgerberaad zou dan opgeroepen moeten worden om regelmatig de prestaties van de uitvoerende beambten te evalueren met de bevoegdheid hem uit zijn functie zetten. Ook de klassieke Atheners kenden een procedure (euthunai) om ambtenaren na hun ambtstermijn van een jaar (in de Volksvergadering) te evalueren. Bij gebleken disfunctioneren konden strenge straffen opgelegd worden. Later heeft Bouricius ook nog een orgaan voorgesteld, dat de selectie van ambtenaren voor z’n rekening neemt.

Het is wellicht zinniger om klachtenbehandeling in een apart ingeloot jurypanel te behandelen. Jury-rechtsspraak, zoals de Atheners in hun Volksrechtbanken deden en die momenteel nog steeds in verschillende landen wordt toegepast.

In ons systeem zie je dat de uitvoerende macht, de ministers en de ambtenaren zowel een beleidsvoorbereidende als een beleidsuitvoerende taak hebben. Het is wellicht beter om deze, zoals in het model van Bouricius te scheiden.

Tot mijn grote vreugde zien we dat deze Burgerberaden, vooral Beleidsjury’s die over wetvoorstellen stemmen al veel worden gepraktiseerd, wereldwijd al ver over de 400 en in Nederland verleden jaar al 30. De voorstanders ervan zijn al in de meerderheid. De resultaten zijn, afgaande op de gehouden evaluaties zeer bemoedigend. De deelnemers zijn overwegend positief over hun ervaringen. Kinderziektes zijn natuurlijk bij geen enkele vernieuwing te vermijden Het laatste woord is nog wel aan het Parlement, maar die hebben weinig substantieels toe te voegen.

Besluiten van een Burgerberaad moet je ook niet willen voorleggen aan burgers via een referendum, zoals wel is gebeurd en ook wel wordt bepleit. De kiezers hebben zich niet verdiept in materie en ook geen debatten gevoerd. Dat is eigenlijk gewoon een klap in het gezicht van de deelnemers die veel tijd en energie in hun Burgerberaad hebben gestoken.

Laten we Burgerberaden beschouwen als een revolutionaire vernieuwing van de democratie of beter gezegd, als de wedergeboorte van een democratie die we al sinds de klassieke Atheners niet meer kennen.