Calamiteitennetwerk C2000 niet berekend op grote terreuraanslag

Bij een grote calamiteit of een terroristische aanslag dreigt het communicatienetwerk C2000 van de hulp- en ordediensten overbelast te raken. Dat meldt ZEMBLA  (BNNVARA) op basis van een niet eerder gepubliceerd noodplan van het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Het spraaknetwerk kampt met capaciteitsproblemen. Om te voorkomen dat C2000 uitvalt na een groot incident, krijgt alleen een beperkte groep gebruikers voorrang op het spraaknetwerk. “Vooral voor ‘gelieerde’ gebruikers is de kans groot dat, na een terroristische aanslag, communicatie via C2000 niet meer mogelijk is,” aldus het ministerie. Jan Struijs, voorzitter van de Nederlands Politievakbond, reageert bezorgd: “dat geeft onzekerheden in het operationele werk, dat is niet goed.”

Naast hulpdiensten zoals brandweer en politie, hebben ook andere partijen toegang tot het C2000 systeem, dit zijn de zogenoemde ‘gelieerde gebruikers’. Dat gaat bijvoorbeeld om de kerncentrale in Borsele, uraniumverrijker Urenco, huisartsenposten, meerdere reddingsbrigades en enkele grote chemiebedrijven zoals Dow Chemical. Deze gebruikers lopen bij een grote calamiteit dus het risico om hun verbinding met C2000 te verliezen.

Ruim 85.000 medewerkers van hulp- orde- en veiligheidsdiensten maken gebruik van C2000. Technisch loopt het veertien jaar oude systeem op z’n laatste benen. Het had al lang vervangen moeten worden, maar de invoering van het vernieuwde C2000 (kosten 185 miljoen euro) is ernstig vertraagd. De leveranciers van het nieuwe netwerk kampen met technische problemen. Uit onderzoek van ZEMBLA blijkt dat het nog niet gelukt is om een betrouwbare koppeling te maken tussen de zendmasten en de meldkamers. Navraag bij het ministerie leert dat de vertraging vooralsnog 25 tot 30 miljoen euro aan extra kosten oplevert.

Steeds meer storingen Intussen kampt het huidige systeem steeds vaker met storingen. Tussen april 2015 en augustus 2017 waren dat er maar liefst 2775, blijkt uit een interne memo van de politie. Een derde van deze storingen was het gevolg van een defect onderdeel, terwijl reserve-onderdelen voor het oude systeem moeilijk of niet meer verkrijgbaar zijn. Volgens het ministerie van Justitie en Veiligheid, de beheerder van het netwerk, is het huidige C2000 nog steeds “robuust en stabiel”. Dat heeft ook de Tweede Kamer te horen gekregen. Het ministerie zegt zich te baseren op extern onderzoek naar de kwaliteit van het systeem, maar weigert dat document openbaar te maken. Hoe lang het oude systeem nog mee moet, en wanneer het vernieuwde C2000 de lucht in gaat, is nog niet bekend. Voor alle zekerheid is het onderhoudscontract van het huidige netwerk verlengd tot eind 2019.

Het ministerie heeft zelf grote twijfels over de betrouwbaarheid en capaciteit van het huidige C2000. ZEMBLA heeft een niet eerder gepubliceerd document in handen, waarin het ministerie onomwonden stelt: “In het geval van een aanslag of groot incident kunnen de communicatiesystemen overbelast raken doordat de vraag naar gesprekscapaciteit het aanbod overstijgt.” Daarom besluit het ministerie eind 2016 om de “maatregelen gouden uur” af te kondigen. Met gouden uur wordt gedoeld op het eerste uur na een aanslag, waarin communicatie van de hulp- en ordediensten van cruciaal belang is.

Om een ongestoorde en stabiele werking van C2000 zo veel mogelijk te garanderen, is besloten om na een groot incident slechts een beperkte groep gebruikers van politie, Koninklijke Marechaussee, brandweer en geneeskundige diensten met voorrang toegang te verlenen tot het spraaknetwerk. Dat gaat ten koste van andere gebruikers. “Sommige C2000-gebruikers kunnen dan tijdelijk en onverwacht geen communicatie hebben binnen hun gespreksgroep. Vooral voor gelieerde gebruikers is de kans groot dat, na een terroristische aanslag, communicatie via C2000 niet meer mogelijk is.”

Cyberdreiging China De hoofdleverancier van het nieuwe C2000 is Hytera Mobilfunk, een dochteronderneming van het Chinese bedrijf Hytera Communications. Uit onderzoek van ZEMBLA blijkt echter dat de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) ernstige bezwaren hebben tegen de betrokkenheid van een Chinese partij bij de bouw van het vitale spraaknetwerk. Dat wordt bevestigd door Jan Struijs van de Nederlandse Politiebond. “Wij horen daar wel eens iets over. Ik heb begrepen dat dat is doorgegeven aan het hoogste gezag,” zegt hij in de uitzending van ZEMBLA.

De inlichtingendiensten vrezen voor het risico van sabotage. De directeur van de AIVD, Rob Bertholee, waarschuwde eerder dit jaar nog voor de cyberdreiging uit China. Toch koos het ministerie van Justitie en Veiligheid bij de aanbesteding in 2015 voor het Chinese bedrijf, de goedkoopste inschrijver. Deze week besloot het ministerie wel om het gebruik van Russische anti-virus software van Kaspersky bij overheidsdiensten te verbieden vanwege cyberrisico’s.

De ZEMBLA -uitzending ‘Calamiteit C2000’ is woensdagavond 16 mei te zien om 21:15 uur bij BNNVARA op NPO 2.