Calimeropa-complex

‘Brussel’ zou blij moeten zijn met de komst van de Amerikaanse president Donald Trump. Het dwingt Europa tot minder afhankelijkheid van de Verenigde Staten en tot meer samenwerking.

In de eerste plaats op technologisch gebied. Tegenover het geweld van de Amerikaanse techbedrijven is een digitaal offensief onontkoombaar. Recent debatteerde het Europees Parlement over de macht van techbedrijven en deed het een oproep aan de Europese Commissie om aan die macht paal en perk te stellen.

De Europese Unie kwam al met verordeningen voor gegevensbescherming, voor digitale markten en diensten en voor Kunstmatige Intelligentie. Toont een techbedrijf zich onbetrouwbaar of vijandig, dan kan dat bedrijf de toegang tot de Europese markt categorisch worden ontzegd. Tegenover een gezamenlijk front vanuit het Witte Huis en Silicon Valley zijn zulke maatregelen lastig maar niet onmogelijk.

Verder wordt het tijd voor een Europees internet als tegenwicht tegen de Amerikaanse overheersing. We moeten het internet weer inrichten op basis van publieke waarden, ofwel commons. Een gedeelde plek, met een gedeelde verantwoordelijkheid en gedeelde opbrengsten, stelt Marleen Stikker in Trouw.

Het weren van Amerikaanse en Chinese bigtechbedrijven kan alleen als overheden, Europese bedrijven en burgers hun enorme afhankelijkheid beëindigen. Alternatieven bestaan of kunnen door Europese bedrijven of organisaties ontwikkeld worden.

Volgens Marleen Stikker wordt het tijd voor een Europees internet. In haar boek Het internet is stuk, maar we kunnen het repareren heeft de oprichter van het Waag Futurelab het over ‘de meent’. Een plek waar de gemeenschap samenwerkt. Online kun je dat organiseren door decentralisatie: niet één bedrijf is verantwoordelijk, maar de zeggenschap wordt verdeeld over meerdere deelnemers.

Internet, stelt Stikker, is een publieke ruimte, waar ook publieke waarden moeten gelden. Daarbinnen kan prima een vrije markt bestaan, mits die is gereguleerd. Net zoals we dat doen met bijvoorbeeld levensmiddelen- of de geneesmiddelenindustrie.

Ook op defensiegebied moet de Europese Gemeenschap meer samenwerken nu de Amerikanen het laten afweten. Europa kan niet langer schuilen onder de Amerikaanse veiligheidsparaplu, maar moet nadenken over een eigen buitenlandbeleid en een eigen defensiemacht. Was zo’n samenwerking eerder vloeken in de kerk, nu zal Brussel wel moeten.

Zo’n versterking betekent niet bij voorbaat verhoging van de defensie-uitgaven. Die zijn al veel hoger dan vaak wordt gedacht. De landen van de Europese Unie geven zo’n 400 miljard uit aan defensie, Rusland nog niet de helft. Versterking betekent vooral meer samenwerking op defensiegebied.

Bijvoorbeeld door gezamenlijke inkoop van materieel, afstemming van wapensystemen– efficiëntere inzetbaarheid van materieel en groepen en streven naar een meer gemeenschappelijke commandostructuur. Uitgerekend het land dat in de jaren vijftig plannen voor een Europees leger nog torpedeerde (Frankrijk) is nu, samen met Duitsland, groot voorstander van zo’n samenwerking.

Betere defensie betekent ook een gedeelde Europese visie op veiligheid en geopolitiek, om weerstand te bieden aan externe dreigingen en interne verdeeldheid. Premier Tusk van Polen, op dit moment voorzitter van de Europese Unie, pleitte voor een Europees agentschap om Europa te wapenen tegen de grote desinformatiecampagnes die op Europa worden afgevuurd.

Trump dwingt de Europese Unie ook tot een gemeenschappelijk economisch beleid. Europa is een enorme economische macht met 450 miljoen inwoners en 27 lidstaten. Na de Verenigde Staten en China de derde economische macht ter wereld.

Op handelsgebied betekent dat een sleutelrol voor Brussel. Geen lid van de Europese Unie kan een afzonderlijke handelsdeal sluiten met de Verenigde Staten. Handelspolitiek is de bevoegdheid van de Europese Unie. Als Trump zijn importheffingen gaat opleggen, is het aan Brussel om daarop te reageren.

Er is nog iets wat de Europese Unie te bieden heeft: zekerheid. Ondernemingen kunnen moeilijk plannen als ze afhankelijk zijn van de luimen van een Amerikaanse president. Tot slot: ‘Brussel’ kent een uitgebreide regelgeving voor producten internationaal standaarden aangeeft. Niet onbelangrijk voor ondernemers aan een markt van bijna een half miljard mensen en een machtsmiddel van de EU.

De landen van de Europese Unie kunnen niet met elkaar, maar ook niet zonder elkaar. De verschillen binnen de Unie zijn groter dan ooit, de noodzaak ze te overbruggen ook. Tot elkaar veroordeeld klinkt sterk, maar het is niet anders.

Italië en Frankrijk zijn met hun hoge staatsschuld twee reuzen op lemen voeten die de euro in een nieuwe crisis kunnen storten. Zo’n crisis kan alleen worden voorkomen door nog meer Europese samenwerking

Europa is op weg naar de status van federale grootmacht in een nieuwe wereldorde. Niemand kan het zich nog veroorloven de Europese Unie te negeren, te miskennen of te onderschatten, stelt de Belgische hoogleraar en Europa-kenner Marc De Vos in het onlangs verschenen Grootmacht Europa.

De Europese Unie is een wereldmacht. Alleen, ze weet het nog niet. Een Calimeropa-complex zit Brussel in de weg: zij zijn groot en wij zijn klein.